Normal sindirim süreci içerisinde sindirilen yiyecekler bağırsaklar boyunca bir yolculuğa çıkar. sindirilen bu atıklar sürekli hareket halindedir. Ancak bağırsak tıkanması bu yolculuğu engelleyebilir. Bağırsak tıkanması küçük veya büyük bağırsağın tıkanması durumuna denir. Bu tıkanıklık kısmi olabileceği gibi genel bir tıkanıklık da olabilir. Bağırsak tıkanması sindirilen yiyecek ve içeceklerin geçişini engeller. Bu yazımızda bağırsak tıkanması, nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi vereceğiz.
Bağırsak tıkanması meydana geldiğinde yiyecekler, sıvılar, mide asitleri ve gaz bu tıkanıklığın arkasında kalır ve burada birikir. Bu birikinti çok fazla baskı yaptığında bağırsak yırtılabilir. Bu durumda zararlı bağırsak maddeleri ve bakteriler karın boşluğuna sızabilir. Bu hayati tehlike oluşturan bir durum yaratır.
Bağırsak tıkanması neden olur sorusuna verilebilecek birçok cevap vardır. Bağırsak tıkanması durumunda erken teşhis ve tedavi önemlidir. Bağırsak tıkanması tedavi edilmezse ölümcül sonuçlar doğurabilir.
Bağırsak Tıkanması Belirtileri
Bağırsak tıkanması belirtileri şunlardır:
- Şiddetli gaz,
- Karın ağrısı
- İştah kesilmesi
- Mide bulantısı
- Kusma
- Gaz veya dışkı çıkaramama
- Kabızlık
- İshal
- Şiddetli karın ağrısı
- Karın bölgesine şişme
Bu belirtilerin bazıları tıkanıklığın yerine ve tıkanıklık süresine bağlıdır. Örnek vermek gerekirse küçük bağırsak tıkanmasının ilk belirtilerinden biri kusmadır. Kusma büyük bağırsak tıkanmasında da görülebilir. Kısmi bağırsak tıkanması ishale neden olurken, bağırsağın tamamen tıkanması gaz çıkaramama veya dışkı yapamama durumuna neden olur.
Bağırsak tıkanması karın bölgesinde ciddi enfeksiyon ve inflamasyona neden olur. Buna peritonit adı verilir. Peritonit bağırsağın bir bölümünde gerçekleşen yırtılmadır. Peritonit yüksek ateşe ve giderek artan karın ağrısına yol açar. Hayati tehlike oluşturabilir ve ameliyat gerektirir.
Bağırsak Tıkanması Neden Olur?
Kısmi bağırsak tıkanması ameliyatsız tedavi edilir. Bağırsağın tamamen tıkanması ise ameliyat gerektirmektedir.
Mekanik Bağırsak Tıkanıklıkları
Mekanik tıkanıklıklar fiziksel olarak bağırsağın bir madde ile tıkanması durumuna verilen isimdir. Küçük bağırsakta mekanik tıkanmanın nedenleri şunlardır:
- Yani karın veya pelvik ameliyatlar sonrasında ya da şiddetli bir enfeksiyonun ardından gelişebilen lifli doku
- Volvülüs (bağırsak düğümlenmesi)
- İntususepsiyon: Bağırsağın bir bölümünün bir sonraki bölümünün içine katlanarak girmesi,
- Bağırsakta şekil bozukluğu. Özellikle yeni doğan bebeklerde görülmekle beraber çocuklarda ve ergenlerde de görülebilir.
- Küçük bağırsakta tümör
- Safra kesesinde taş (nadir de olsa bağırsak tıkanması durumuna yol açabilir)
- Özellikle çocuklarda yutulan nesneler,
- Fıtık: bağırsağın bir bölümünün vücudun dışına veya vücudun başka bir bölümüne doğru çıkıntı yapması
- İltihaplı bağırsak hastalıkları (örneğin Crohn hastalığı)
Daha az yaygın olmakla beraber mekanik bağırsak tıkanması kalın bağırsağın da tıkanmasına yol açabilir. Bunun nedenleri şunlardır:
- Gömülü dışkı,
- Pelvik enfeksiyonlardan veya ameliyatlardan kaynaklanan adhezyonlar
- Yumurtalık kanseri
- Kolon kanseri
- Yeni doğan bebeklerde mekonyum tıkanması
- Volvulus ve intususepsiyon
- Divertikül iltihabı
- Bir yara veya iltihap nedeniyle kalın bağırsağın daralması
Mekanik Olmayan Bağırsak Tıkanıklığı
Normal sindirim sistemi içerisinde küçük ve büyük bağırsak koordineli bir hareket birliği içerisinde çalışır. Bu koordineli hareketleri engelleyen bir durum olduğunda fonksiyonel bir bağırsak tıkanması gerçekleşebilir. Buna genellikle mekanik olmayan bağırsak tıkanması adı verilmektedir. Geçici bir durum olması halinde ileus adını alır. Kronik veya uzun vadeli olması halinde buna psödo-tıkanıklık adı verilir.
Bağırsak tıkanması ileus nedenleri şunlardır:
- Karın bölgesi veya pelvik bölge ameliyatları
- Mide iltihabı veya apandisit gibi iltihaplar,
- Opioid ağrı ilaçları gibi belirli ilaçlar
- Elektrolit dengesizlikleri
Bağırsaklarda psödo-tıkanıklık nedenleri şunlardır:
- Parkinson hastalığı, çoklu doku sertleşmesi (emes hastalığı) ve diğer sinir ve kas bozuklukları,
- Hirschsprung hastalığ (büyük bağırsak bölgesinde sinir eksikliği)
- Diyabet gibi sinir hasarına neden olabilen hastalıklar,
- Hipotiroit
Bebeklerde Bağırsak Tıkanması
Bebeklerde bağırsak tıkanması nedenleri arasında çeşitli enfeksiyonlar, organ hastalıkları ve bağırsaklara giden kanın azalması yer almaktadır. Bazı çocuklarda mide gribi geçirdikten sonra bağırsak tıkanması gerçekleşebilir. Bunun nedeni bağırsaklara iltihap bulaşmasıdır.
İntususepsiyon özellikle 2 yaş ve altı çocuklarda yaygındır. İntususepsiyon bağırsağın bir bölümünün çökmesi ve başka bir bölümünün içine girmesi anlamına gelir. Sonuç olarak bağırsaklar tıkanır.
Bebeklerde bağırsak tıkanması durumunun teşhis edilmesi zordur, çünkü bebekler belirtilerini ifade edememektedirler. Bu durumda ebeveynlerin bebeklerde bağırsak tıkanması belirtileri hakkında bilgi edinmesi ve çocuklarını gözlemlemesi son derece önemlidir. Bebeklerde bağırsak tıkanması belirtileri şunlardır:
- Karın bölgesinde şişlik,
- Dizleri göğse doğru çekme,
- Sürekli uykulu görünme
- Ateş
- Acıdan homurdanma
- Dışkıda kan bulunması
- Yüksek sesle ağlama,
- Sarı-yeşil renkte kusma,
- Güçsüzlük belirtileri,
Bebeklerde veya çocuklarda bu semptomların görülmesi halinde derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Bağırsak Tıkanması Nasıl Anlaşılır?
Öncelikle doktorunuz karın bölgesini elle muayene edecektir. Daha sonra stetoskop ile sesler dinlenecektir. Karın bölgesinde sert bir şişlik ile birlikte belirli sesler duyulması bağırsak tıkanması teşhisi için kriter olarak kullanılmaktadır.
Bağırsak tıkanması tahlilleri arasında şunlar da yer alır:
- Kan değerleri, karaciğer ve böbrek fonksiyonu ve elektrolit düzeyleri için kan testleri
- Röntgen
- CT taraması
- Kolonoskopi
- Kontrastlı lavman
Bağırsak Tıkanması Tehlikeli mi?
Bağırsak tıkanması tedavisi hemen başlatılmalıdır. Aksi takdirde bağırsak tıkanması şunlara yol açabilir:
- Dehidrasyon,
- Elektrolit dengesizliği,
- Bağırsaklarda delinme
- Böbrek yetmezliği
Bağırsak tıkanması nedeniyle bağırsakların bir kısmına kan ulaşmaması halinde şunlar ortaya çıkabilir:
- Enfeksiyon
- Doku ölümü
- Bağırsak delinmesi
- Sepsis (ölümcül bir kan enfeksiyonu)
- Çoklu organ yetmezliği
- Ölüm
Bağırsak kanalının daralması nedeniyle kronik bağırsak tıkanması bulunan bazı kişilerde doktor endoskop adı verilen uzun bir tüp kullanarak ağırşağın içerisine metal bir stent yerleştirebilir. Bu stent bağırsağın açık kalmasını sağlar. Bu işlem karın bölgesinin açılmasını gerektirmez. Genellikle ameliyattan önceki bir seçenek olarak tercih edilmektedir.
Bağırsak Tıkanması Tedavisi
Bağırsak tıkanması tedavisi tıkanıklığın konumuna ve şiddetine göre değişiklik gösterir. Bağırsak tıkanması tedavisi mutlaka bir sağlık kuruluşunda yapılmalı ve evde tedavi edilmeye çalışılmamalıdır.
Kısmi tıkanıklıklarda bağırsakların dinlendirilmesi ve intravenöz (IV) sıvılar yoluyla bağırsak tıkanması tedavisi gerçekleştirilebilir. Bağırsakların dinlendirilmesi süresince hastaya bir şey yememesi ve sadece sıvı ile beslenmesi söylenir. Tıkanıklığın nedeni biliniyor ise bu nedenin ortadan kaldırılması için de önlemler alınır.
Dehidrasyonun tedavi edilmesi önemlidir. Doktorunuz elektrolit dengesizliğini düzeltmek için intravenöz sıvılar kullanmanızı isteyebilir. İdrarın boşaltılması için mesaneye bir kateter yerleştirilebilir.
Burundan girip boğazdan geçirilerek mideye ulaştırılan bir tüp yoluyla baskı, şişkinlik ve kusma sorunları giderilmeye çalışılabilir.
Bağırsak tıkanması problemi belirli narkotik ağrı kesicilerin kullanımı nedeniyle ortaya çıkmışsa doktorunuz narkotiklerin bağırsaklar üzerindeki etkisini azaltan ilave ilaçlar yazabilir.
Bağırsak tıkanması tedavisi kapsamında bu önlemlerin işe yaramaması ve belirtilerin kötüleşmesi halinde bağırsak tıkanması ameliyatı gerçekleştirilebilir. Bağırsak tıkanması ameliyatı için hastaneye yatış gerekir. Hastaya dehidrasyonu engellemek ve ameliyat sonrasında şoku önlemek için intravenöz sıvılar verilir.
Şiddetli bağırsak tıkanması durumunda bağırsaklarda kalıcı hasar meydana gelebilir. Bu durumda bağırsak tıkanması ameliyatı kapsamında bağırsağın ölü dokuya sahip bölümü alınır ve bağırsağın iki sağlıklı ucu birbiriyle birleştirilir.
Reçeteli ilaçlar bağırsak tıkanması durumunu tek başına tedavi edemese de mide bulantısı ve kusma gibi belirtilerin azaltılması için belirli ilaçlar verilebilir. Bağırsak tıkanması tedavisi kapsamında verilebilecek ilaçlar şunlardır:
- Enfeksiyonu azaltmak için antibiyotikler,
- Kusmayı engelleyici ilaçlar
- Ağrı kesiciler.
Bağırsak tıkanması belirtileri görüldüğünde bağırsak tıkanması muhakkak bir sağlık kuruluşunda tedavi edilmeli ve evde tedavi edilmeye çalışılmamalıdır.
Bağırsak Tıkanması Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Bağırsak tıkanması tedavi edilmezse bağırsağın ilgili bölümünde doku ölümü gerçekleşebilir. Bu doku ölümü bağırsağın delinmesine yol açarak şiddetli enfeksiyon ve şok haline neden olabilir.
Genel olarak bağırsak tıkanması vakalarının birçoğu tedavi edilebilir vakalardır. Ancak bağırsak tıkanması durumuna yol açan kanser gibi diğer faktörler uzun süreli tedavi ve izleme gerektirir.
