Crohn hastalığı bir tür iltihaplı bağırsak hastalığıdır. Yapılan araştırmalar Crohn hastalığının nasıl başladığı, genelde kimlerde görüldüğü veya en etkin şekilde nasıl tedavi edildiği konusunda kesin bilgilere sahip değildir. Son 30 yılda gerçekleşen önemli ilerlemelere rağmen Crohn hastalığı için kesin bir tedavi yoktur.
Crohn hastalığı en yaygın olarak ince ve kalın bağırsakta ortaya çıkmaktadır. Crohn hastalığı ağızdan anüse kadar gastrointestinal sistemin herhangi bir kısmını etkileyebilir. Crohn hastalığı gastrointestinal sistemin herhangi bir yerinde başlayıp başka bir yerine sıçrayabilir.
Crohn hastalığında bazıları için hafif ve küçük rahatsızlıklar yaratan ağrılar, bazıları için dayanılmaz şiddette olabilir. Crohn hastalığı belirtileri değişkenlik gösterir ve zaman içerisinde değişir. Bazı kişilerde Crohn hastalığı hayati tehlike ortaya çıkaran semptomlara neden olabilir.
Crohn hastalığı belirtileri nelerdir?
Crohn hastalığı belirtileri genellikle aşama aşama gelişir. Crohn hastalığı belirtileri başladıktan sonra zaman içerisinde kötüleşebilir.
Crohn hastalığı belirtilerinin aniden ortaya çıkması oldukça nadir görülen bir durum olsa da yine de mümkündür.
İlk aşamada Crohn hastalığı belirtileri şunlardır:
- İshal,
- Karın ağrıları,
- Kanlı ishal,
- Ateş
- İştah kaybı,
- Kilo kaybı,
- Dışkı yaptıktan sonra bağırsaklar boşalmamış gibi hissetme
- Sıklıkla dışkı yapma
Bazı durumlarda bu belirtiler gıda zehirlenmesi, mide fesadı veya alerji gibi başka sağlık sorunlarının belirtileri ile karıştırılabilmektedir. Bu belirtilerin ısrarla devam etmesi halinde bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Hastalık ilerledikçe Crohn hastalığı belirtileri kötüleşebilir. Kötüleşen Crohn hastalığı belirtileri arasında şunlar yer alır:
- Anüs etrafında ağrı ve akıntıya yol açan perianal fistül
- Ağızdan anüse kadar herhangi bir yerde çıkan ülserler
- Eklemlerde ve ciltte iltihap
Crohn hastalığında erken teşhis şiddetli komplikasyonların ortaya çıkmasını engeller ve tedavinin erken başlamasını sağlar.
Crohn Hastalığı Türleri
Crohn hastalığının 5 türü bulunmaktadır:
- Gastroduodenal Crohn hastalığı mide ve onikiparmak bağırsağını etkilemektedir. Crohn hastalarının yaklaşık %5’inde bu tür görülmektedir.
- Jejunoileitis bağırsağın jejunum adı verilen ikinci bölümünde ortaya çıkar. Crohn hastalığının yaklaşık %5’inde hastalığın bu türü bulunmaktadır.
- İleit ince bağırsağın son bölümünde ortaya çıkan iltihaptır. Crohn hastalığı taşıyan kişilerin yaklaşık %30’unda hastalığın bu türü görülmektedir
- İleokolit ileum ve kalın bağırsağı etkileyen ve en sık görülen Crohn hastalığı türüdür. Crohn hastalarının yaklaşık %50’sinde bu tür görülmektedir.
- Crohn hastalarının yaklaşık %20’sinde sadece kalın bağırsağı etkileyen Crohn koliti görülmektedir. Hem ülseratif kolit hem de Crohn koliti yalnızca kalın bağırsağı etkiler ve Crohn koliti kalın bağırsağın hastalıklı dokularında ortaya çıkar.
Crohn hastaları nasıl beslenmeli?
Crohn hastalığında bir kişi için işe yarayan bir beslenme planı, bir başka Crohn hastası için işe yaramayabilir. Bunun nedeni hastalığın her kişide farklı bölgelerde ortaya çıkmasıdır. Crohn hastalığında hasta için en iyi beslenme planının belirlenmesi çok önemlidir. Beslenme ve yaşam tarzında yapılacak değişiklikler Crohn hastalığı belirtileri ve bu belirtilerin şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir. Crohn hastaları için beslenme planı şu şekilde olabilir:
1. Lif Alımını Düzenleyin
Bazı kişilerde beslenme planında lif oranı yüksek ve proteinli beslenme gerekir. Bazı kişilerde ise meyve ve sebze gibi yiyeceklerdeki yüksek lifin kalıntıları gastrointestinal yoldaki hastalığı arttırabilir. Bu durumda lif kalıntısı düşük bir beslenme planına geçilmesi gerekir.
2. Yağın Kısıtlanması
Crohn hastalığı vücudun yağı parçalama ve kullanma becerisini etkileyebilir. Bu fazla yağ ince bağırsaktan kalın bağırsağa geçecek ve bu da ishale yol açacaktır.
3. Süt Ürünlerinin Kısıtlanması
Crohn hastalığında kişide eş zamanlı olarak laktoz intoleransı olabilir. Ancak Crohn hastalarında vücut laktoza karşı aynı tepkiyi vermektedir. Çok fazla süt ürünü tüketmek mide ağrısı, karın ağrısı ve ishale yol açabilir.
4. Su İçmek
Crohn hastalığı sindirim sisteminin suyu dönüştürme becerisini etkileyebilir. Bu da vücudun susuz kalmasına yol açacaktır. Dehidrasyon riski özellikle ishal olan kişilerde yüksek olmaktadır.
5. Alternatif Vitamin ve Mineral Kaynakları
Crohn hastalığı bağırsakların gıdalardan gelen besin maddelerinin emilimini sağlama becerisini olumsuz etkileyebilir. Besleyici özelliği yüksek yiyeceklerle beslenmek yeterli gelmeyebilir. Multivitamin kullanımı hakkında doktorunuzla görüşünüz ve bunun gerekli olup olmadığını sorunuz.
İhtiyaçlarınıza hangi takviyenin en uygun olduğunu doktorunuza sorunuz. Doktorunuz bu konuda sizi bir diyetisyen veya beslenme uzmanına sevk edebilir. Bu şekilde günlük olarak sınırlandırmanız gereken besinler belirlenecek ve dengeli bir beslenme planı sizin için hazırlanacaktır.
Crohn Hastalığı Tedavisi
Crohn hastalığı için belirgin bir tedavi yöntemi yoktur. Ancak Crohn hastalığı yönetilebilir bir hastalıktır. Crohn hastalığı belirtileri ve bunların şiddetini azaltmak için çeşitli tedavi seçenekleri bulunmaktadır.
1. İlaçlar
Crohn hastalığı tedavisi için dört grup ilaç kullanılmaktadır. Birinci basamak Crohn hastalığı tedavisi kapsamında iltihap önleyici ilaçlar kullanılır. Crohn hastalığı tedavisi için vücudun bağışıklık sistemini kullanan daha ileri tedaviler de bulunmaktadır.
2. Beslenme Değişiklikleri
Crohn hastalığını tedavi eden belirli bir yiyecek yoktur. Ancak belirli yiyecekler Crohn hastalığı belirtilerini kötüleştirebilir. Crohn hastalığı tam olarak teşhis edildikten sonra doktorunuz bir diyetisyen randevusu almanızı önerebilir. Diyetisyen yiyeceklerin Crohn hastalığı belirtilerini nasıl yönetebileceğiniz konusunda size yardımcı olacaktır.
Başlangıçta diyetisyen sizden bir beslenme günlüğü tutmanızı isteyebilir. Bu beslenme günlüğü ne yediğinizi ve bunları yedikten sonra nasıl hissettiğinizi içerecektir. Diyetisyen bu bilgileri kullanarak takip etmeniz gereken yolu belirleyecektir. Bu beslenme değişiklikleri yiyeceklerin yarattığı yan etkilerden korunmanızı ve vücudunuzun yiyeceklerden daha fazla fayda görmesini sağlayacaktır.
3. Crohn Hastalığı Ameliyatı
Daha az invasif olan tedaviler ve yaşam tarzı değişiklikleri Crohn hastalığı belirtilerini iyileştirmiyorsa ameliyat gerekli olabilir. Ameliyat süresince doktorunuz sindirim yolundaki zarar görmüş bölgeleri alacak ve sağlıklı uçları birbirine bağlayacaktır.
Crohn Hastalığı ve Ülseratif Kolit
Crohn hastalığı ve ülseratif kolit iki tür iltihaplı bağırsak hastalığıdır. Bunların özellikleri aynıdır ve genellikle birbiriyle karıştırılmaktadır.
Crohn hastalığı ve ülseratif kolit aşağıdaki ortak belirtilere sahiptir:
- Crohn hastalığı ve ülseratif kolit hastalığının her ikisinin de ilk belirtileri birbirine benzemektedir. Bu belirtiler ishal, karın ağrısı, kramp, anüsten kanama, ateş ve halsizliktir.
- Hem Crohn hastalığı hem de ülseratif kolit hastalığı genelde 15-35 yaş arası bireylerde görülür ve her iki hastalık da ailesinde bu hastalığı taşıyan kişilerde daha sık görülür.
- Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı kadınlarda ve erkeklerde eşit oranda görülmektedir.
- Son yıllarda yapılan araştırmalara rağmen bilim adamları her iki hastalığın da sebebini tam olarak bilmemektedir. Her iki hastalıkta da muhtemelen aşırı aktif bağışıklık sistemi rol oynamaktadır.
Crohn hastalığı ve ülseratif kolit arasındaki farklar şunlardır:
- Ülseratif kolit sadece kalın bağırsağı etkiler. Crohn hastalığı ise ağızdan anüse kadar bağırsak yolunun herhangi bir bölgesini etkileyebilir.
- Ülseratif kolit kalın bağırsağın iç duvarını etkiler Crohn hastalığı ise bağırsak dokusunun tüm katmanlarını etkileyebilir.
Ülseratif kolit bir kolit türüdür. Kolitin başka türleri de bulunmaktadır. Ülseratif kolit türlerinin hepsi iltihaba neden olmaz ve ülseratif kolit ile aynı hasarı bırakmaz.
Crohn Hastalığı Neden Olur?
Crohn hastalığının nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak aşağıdaki faktörlerin Crohn hastalığına katkıda bulunduğu bilinmektedir.
- Bağışıklık sistemi
- Genler
- Çevre
Crohn hastalığı taşıyan kişilerin yaklaşık %20’sinin anne veya babasında, çocuklarında ya da kardeşlerinde Crohn hastalığı bulunmaktadır.
Crohn hastalığı belirtileri şiddetini belirli faktörler etkilemektedir. Bu faktörler şunlardır:
- Hastanın sigara içip içmediği
- Hastanın yaşı
- Hastanın stres düzeyi
Crohn Hastalığı İlaçları
Crohn hastalığı tedavisi için çeşitli ilaç türleri mevcuttur. Crohn hastalığı birinci basamak tedavisi kapsamında iltihap giderici ilaçlar kullanılır. Daha ileri tedavi seçenekleri arasında hastalığı tedavi etmek için bağışıklık sistemini kullanan tedaviler yer almaktadır.
Crohn hastalığı tedavisi için hangi ilaçlara ihtiyacınız olduğu semptomlara, hastalık geçmişinize ve hastalığın şiddetine göre değişecektir.
1. İltihap Önleyici İlaçlar
Doktorların Crohn hastalığı tedavisinde kullandığı iki iltihap önleyici ilaç türü oral 5-aminosalisilatlar ve kortikosteroitlerdir. Crohn hastalığı tedavisinde hastaların ilk kullandığı ilaçlar genellikle iltihap giderici ilaçlardır. Bu ilaçları alan kişilerde sık olmayan aralıklarla hastalık semptomları görülmektedir.
2. İmmünomodülatörler
Aşırı aktif bağışıklık sistemi Crohn hastalığı belirtilerine yol açan iltihabı ortaya çıkarmaktadır. İmmünomodülatörler iltihaba verilen tepkiyi azaltabilir ve bağışıklık sisteminin tepkisini normale çekebilir.
3. Antibiyotikler
Bazı doktorlar antibiyotiklerin Crohn hastalığı belirtileri ve semptomlarından bazılarını azaltabileceğini düşünmektedir. Örneğin antibiyotikler Crohn hastalığı sebebiyle oluşan akıntı ve yara fistülünü azaltabilir. Antibiyotikler iltihabı arttıran ve bağırsakta bulunan kötü bakterilerin öldürülmesine de yardımcı olabilir.
4. Biyolojik Tedaviler
Şiddetli Crohn hastalığı vakalarında doktorlar hastalıktan dolayı ortaya çıkan iltihap ve komplikasyonları tedavi etmek için bir takım biyolojik tedaviler uygulamaktadır. Biyolojik tedaviler iltihabı tetikleyen belirli proteinlerin büyümesini durdurabilir.
5. Crohn Hastalığı Teşhisi
Crohn hastalığı tek bir test veya tahlil yoluyla anlaşılamaz. Doktorunuz semptomlara neden olan diğer olası sebepleri ortadan kaldırarak teşhis sürecine başlamaktadır. Esas olarak Crohn hastalığının teşhisi diğer olası ihtimallerin elenmesine dayanmaktadır.
Doktor Crohn hastalığı teşhisi için çeşitli test ve tahliller yapabilir:
- Kan tahlili ile anemi gibi belirli potansiyel problem göstergeleri incelenir.
- Dışkı testi ile dışkıda kan olup olmadığına bakılır.
- Üst gastrointestinal yol içerisinin daha iyi bir görüntüsünü almak için endoskopi yapılabilir.
- Doktorunuz bağırsağın alt yarısını incelemek için kolonoskopi uygulayabilir.
- CT taraması ve MRA görüntülemesi yoluyla doktorunuz röntgenden daha detaylı bir inceleme yapabilir. Her iki test de belirli organların ve dokuların görülmesini sağlar.
Doktorunuz gerekli test ve tahlilleri yapıp diğer olası ihtimalleri eledikten sonra Crohn hastalığı teşhisine karar verebilir. Doktorunuz hastalığın nasıl ilerlediğini tespit etmek için başka bazı testler ve tahliller isteyebilir.
Crohn Hastalığı İçin Doğal Tedavi Yöntemleri
Birçok kişi Crohn hastalığı için tamamlayıcı ve alternatif tedavi yöntemlerinden yararlanmaktadır. Bu doğal ve alternatif tedavi yöntemlerinin birçoğu sağlık otoriteleri tarafından onaylanmamış olsa da yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Crohn hastalığı için alternatif doğal bitkisel tedavi yöntemleri arasında şunlar yer almaktadır:
- Vücutta sağlıklı bakterilerin yerini tekrar alması için probiyotikler kullanılabilir. Probiyotikler bağırsağın doğal florasını bozan ve Crohn hastalığının nüksetmesine neden olan mikroorganizmaları önlemeye de yardımcı olur.
- Prebiyotikler kuşkonmaz, enginar pırasa gibi bitkilerde bulunan yararlı bakterilerdir. Bunlar bağırsaktaki iyi bakterilerin sayısını arttırır.
- Balık yağı omega-3 yönünden zengindir ve Crohn hastalarının tedavisinde bazı olumlu sonuçlarına rastlanmıştır.
- Birçok kişi belirli bitkilerin, vitaminlerin ve minerallerin Crohn hastalığı belirtilerini azaltmaya yardımcı olduğuna inanmaktadır.
- Akupunktur stresi azaltmak yoluyla Crohn hastalığını hafifletmeye yardımcı olabilir. Stresin Crohn hastalığının belirtilerini şiddetlendirdiği tespit edilmiştir.
- Aloe vera bitkisi iltihap önleyici özelliklere sahiptir. İltihap Crohn hastalığının temel bileşenlerinden biri olduğundan aloe vera insanlar tarafından genellikle Crohn tedavisi kapsamında kullanılmaktadır.
Crohn Hastalığı İle İlgili Diğer Bilgiler
- Sigara içen kişiler iki kat fazla Crohn hastalığı riski altındadır.
- Crohn hastalığı vakalarında tedavi uygulandığı takdirde hastaların %50’sinde hastalık belirtilerinde azalma ve teşhisten itibaren 5 yıl içerisinde semptomlarda hafifleme görülmektedir.
- Crohn hastalığı taşıyan kişilerin yaklaşık %11’inde kronik olarak aktif bir hastalık görülmektedir.
- Crohn hastalarının %85’i şehirlerde yaşayan kişilerdir.
- Crohn hastalarının %8.3’ünde hastalık diğer aile bireylerinde de bulunmaktadır.
- Crohn hastalığı en fazla 15-30 yaş arasında, ikinci sırada ise 60-70 yaş arasında görülmektedir.
