Demir Eksikliği ve Demir Hapı Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey

Demir vücudun doğru bir şekilde işlev görmesi ve kırmızı kan hücrelerinin sağlıklı olması için çok önemli bir besin öğesidir. Demirin normal düzeyde olması cilt, saç, tırnak ve hücre sağlığı için de çok önemlidir. Demir eksikliği durumunda demir hapı kullanmanız gerekecektir. Ayrıca demir içeren yiyecekler de demir düzeyini arttırmaya yardımcı olacaktır. Bu yazımızda demir, demir eksikliği, demir takviyesi, demir hapı türleri vb. konularda kapsamlı bilgi verilecektir.

Yediğimiz birçok yiyecekte demir bulunur. Kırmızı et, beyaz et ve deniz ürünleri en zengin demir kaynaklarıdır. Bitkisel demir kaynakları da demir içermekle birlikte bitkilerden alınan demir vücut tarafından çok az miktarda kullanılabilmektedir.

Beslenme yoluyla yeterince demir alınamaması veya demir emilimini etkileyen sindirim sorunlarının olması halinde demir hapı kullanılması gerekir. Genellikle hamilelik veya ağır adet kanaması gibi nedenlere bağlı olarak demir eksikliği kadınlarda daha fazla görülmektedir.

En iyi demir hapını seçerken her tablette bulunan demir miktarı, demir hapı fiyatı ve demirin vücut tarafından kolayca emilmesine dikkat edilmelidir. Ayrıca demir hapı yan etkileri göz önünde bulundurulmalıdır. Demir hapı yan etkileri arasında kabızlık vb. yer alabilir.

Demir nedir?

Demir bir mineraldir ve vücut için temel öneme sahiptir. Demir karaciğerde, kemik iliğinde ve dalakta ferritin adı verilen bir bileşen olarak depolanır. Ayrıca kas dokusunda da demir bulunabilir.

Demir neden gereklidir? Demirin Önemi

Demir vücutta hemoglobinin temel bileşenlerinden biridir. Demir eksikliği anemisi hastalığının önlenmesi için vücutta demir bulunması gerekir.

Hemoglobin vücuttaki her bir hücreye ve dokuya oksijen taşımakla görevlidir. Demir eksikliği kandaki oksijen miktarını etkilediğinden organ fonksiyonu ve beyin fonksiyonunu etkiler. Ayrıca bağışıklık sistemini korumak için de çok önemlidir.

Kadınlarda, hamilelerde ve bebeklerde demir özellikle önemlidir. Örneğin sağlıklı bir hamilelik ve bebeğin sağlıklı bir şeklide büyümesi için demir düzeyinin normal olması gerekir.

Demir İçeren Yiyecekler: Demir hangi besinlerde bulunur?

Normal koşullarda demir hapı kullanmadan besin yoluyla demir almanız gerekir. Demir içeren yiyecekler bolca mevcuttur ve bu yiyeceklerdeki demir vücut tarafından kolaylıkla emilip kullanılır.

En fazla demir içeren yiyecekler kırmızı et, kümes hayvanları, balık ve diğer deniz ürünleridir. Bu demir türüne HEM demir denir. HEM demir biyoyararlanımı en yüksek demir türüdür. Yani vücut tarafından en fazla kullanılabilen demir budur.

Ayrıca demir içeren yiyecekler arasında çeşitli sebze ve bitkiler de bulunmaktadır. Yeşil yapraklı sebzeler, meyveler, tahıllar ve bakliyatlar demir içeren yiyecekler arasındadır. Ancak bitkisel kaynaklı demir vücutta kullanımı düşük demirdir.

Hayvansal Demir mi, bitkisel demir mi alınmalı?

Hayvansal kaynaklı demir ile bitkisel kaynaklı demir arasındaki fark nedir? Bilimsel verilere göre hayvansal kaynaklı demir (HEM demir) kas ve hemoglobinde bulunur. Bu demir türü vücuttaki toplam demirin üçte ikisini oluşturur. Hayvansal kaynaklı HEM demir vücut tarafından daha kolay bir şekilde emilir ve kullanılır.

Bitkisel kaynaklı demir ise, adı üstünde, bitkilerde bulunur. Bitkisel kaynaklı demir HEM demir değildir. Bitkisel kaynaklı demir vücut tarafından daha düşük bir hızda emilir. Vegan veya vejetaryen beslenme demir eksikliği belirtileri görülmesine yol açabilir.

Demir emilimi nasıl arttırılır?

Bitkisel kaynaklı demir emilimini arttırmanın yolu C vitamini takviyesidir. Folia Medica dergisinde yayınlanan bir araştırmada C Vitamini olarak bilinen askorbik asidin küçük bağırsakta demir emilimini arttırdığı tespit edilmiştir. C vitamininin antioksidan özellikleri vücudun demiri daha hızlı kullanmasını sağlar.

Beslenmenizde daha fazla yeşil yapraklı sebze (demir için) tüketirken C vitamini alımını da arttırmak demir eksikliği belirtileri ve semptomlarının görülme ihtimalini azaltabilir.

Demir Eksikliği Belirtileri ve Demir Eksikliği Anemisi

Kan tahlili sonuçlarında demir eksikliği görülüyorsa veya demir eksikliği anemisi söz konusu ise doktorunuz demir hapı kullanmanızı tavsiye edebilir.

Demir eksikliği anemisi kanda demir düzeyinin düşük olması nedeniyle hemoglobin düşüklüğü görülmesidir. Bazı kişilerde anemi olmadan demir eksikliği belirtileri ortaya çıkabilir. Buna anemik olmayan demir eksikliği adı verilir. Swiss Medical Weekly dergisinde yayınlanan bilgilere göre anemik olmayan demir eksikliği belirtileri ile anemik demir eksikliği belirtileri birbirine benzerlik göstermektedir.

Demir eksikliği belirtileri şunlardır:

• Genel halsizlik ve enerji düşüklüğü,
• Kandaki oksijenin azalması nedeniyle cilt solgunluğu,
• Göğüs ağrısı,
• Kalbin hızlı atması,
• Nefes darlığı,
• Baş dönmesi,
• Ellerde ve ayaklarda soğukluk,
• İştahsızlık

Demir hapı neden kullanılır?

Demir eksikliği belirtileri ve demir eksikliği anemisi yaygın bir problemdir. Demir eksikliği vakalarının yaklaşık yarısında demir eksikliği anemisi görülmektedir. Aşağıdaki durumlarda demir hapı kullanmanız gerekecektir:

• Beslenme yoluyla besin öğesi, vitamin ve minerallerin alınamaması,
• Emilim bozukluğuna yol açan sindirim hastalıkları,
• Ağır adet kanaması veya kronik iç kanama (ülser) nedeniyle kan kaybı.

Kadınlarda özellikle adet kanamasının ağır geçmesi halinde demir hapı kullanımı gerekebilir. Demir eksikliği ve halsizlik özellikle adet günleri ağır geçen kadınlarda yaygındır. Araştırmalara göre yetişkin kadınların yaklaşık %90’ında adet kanamasına bağlı demir eksikliği görülmektedir.

Ayrıca hamilelik de demir hapı kullanılan durumlar arasındadır. Günde 40 mg demir hapı kullanımı ile hamilelikte demir eksikliği engellenebilmektedir. Diğer yandan sağlıklı beslenme yoluyla demir hapı kullanmadan hamilelikte demir eksikliği riskini düşürmek de mümkündür. Bu konuda doktorunuz karar verecektir.

Günlük demir ihtiyacı ne kadardır?

Yazımızın devamında en iyi demir hapı hakkında bilgilere geçmeden önce günlük demir ihtiyacı konusuna bir bakmak istiyoruz. Vücutta çok fazla demir bulunması da sağlığınız için en az demir eksikliği kadar zararlı olabilir.

Günlük demir ihtiyacı vücudun demiri kullanma biçimine, kronik veya ağır kan kaybı gibi durumlar bulunup bulunmamasına bağlıdır. Sağlıklı bir bireyde günlük demir ihtiyacı şöyledir:

Demir eksikliğini gidermek için günlük alınması gereken demir hapı takviyesi miktarı şöyledir:

Demir Hapı Çeşitleri

Demir hapı kullanmanız gerektiğinde sizin için en uygun demir hapını seçmek kafa karıştırıcı olabilir. aşağıda en popüler demir hapı çeşitleri hakkında detaylı bilgi bulabilirsiniz.

Ferröz Sülfat Demir Hapı (Demir Sülfat)

Ferröz sülfat (ferröz demir) en fazla bilinen demir hapı çeşididir. Genel olarak ferröz sülfat demir hapı yüksek düzeyde demir elementi içerir ve genellikle maliyet etkinliği yüksektir.

Scientific World Journal dergisinde ferröz demir hapı takviyesinin genellikle anemi ve demir eksikliği belirtileri tedavisinde etkili olduğu belirtilmiştir. Araştırmacılar ferröz sülfat demir hapı takviyesinin çoğu kişi için maliyeti düşük, kolaylıkla tolere edilebilir ve etkin olduğunu belirtmektedir.

Bazı araştırmalarda ferröz sülfat demir hapı yan etkileri arasında kabızlık, ishal, mide bulantısı, şişkinlik ve karın ağrısı gibi mide bağırsak şikayetleri yer almaktadır.

Karbonil Demir Hapı

Karbonil demir hapı demir eksikliği anemisi vakalarında etkinliği bilinen bir diğer demir pahı çeşididir. Blood dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre karbonil demir hapı tableti veya tozu, ferröz sülfat demir hapı ürünlerine göre bazı avantajlara sahiptir. Örneğin çoğu kişide mide ve bağırsak şikayetleri gibi karbonil demir hapı yan etkileri görülmemektedir.

Yapılan bir araştırmada karbonil demir hapı ağır adet kanaması nedeniyle anemi görülen kadınlarda demir eksikliği belirtilerini gidermeye yardımcı olmuştur. Günlük 3000 mg karbonil demir hapı kullanımı 12 hafta sonra hastaların büyük çoğunluğunda demir eksikliği belirtileri konusunda iyileşme sağlamıştır.

Karbonil demir hapı görece daha ucuz, ancak daha etkin bir demir hapı çeşididir. Ayrıca demir hapı yan etkileri daha az görülmektedir. Aşırı doz demir zehirlenmesi riski daha düşüktür.

Ferrik Sitrat Demir Hapı

Bazı kişilerde demir hapı yan etkilerinin daha az görülmesi için ferrik sitrat demir hapı kullanılması tercih edilmektedir.

Yapılan bir araştırmada ferröz demir hapı ile oral ferrik demir hapı karşılaştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre ferrik demir hapı daha iyi tolere edilmesine rağmen, ferröz sülfat demir hapına göre daha az etkili olduğu görülmüştür.

Demir Amino Asid Kelat Takviyesi

Demir amino asit kelat takviyesi anemi tedavisinde tercih edilen en iyi demir hapı çeşitlerinden biridir. Yapılan bir araştırmada ferröz sülfat demir hapı ile multi-amino asit kelat demir hapı karşılaştırılmıştır.

Her iki demir takviyesi ürününde de 25 mg demir bulunmaktadır (bu vücutta emilebilen demir miktarıdır). Araştırma sonuçlarına göre demir amino asit kelat en az ferröz sülfat demir hapı kadar etkilidir. Ancak demir amino asit kelat kullanan kişilerde bazı mide bağırsak şikayetleri gözlenmiştir.

Hamilelikte Ferröz Bisglisinat Demir Hapı

Hamilelik kabızlık ve basur gibi bazı şikayetlere neden olabilir. Bununla birlikte doktorlar hamilelikte demir hapı kullanılmasını önerebilmektedir. Ancak demir hapı kullanmak hamilelikte kabızlık şikayetini arttırabilir.

Hamilelikte ferröz bisglisinat ve ferröz sülfat demir hapı takviyesini karşılaştıran bir araştırmada 40 kadına ferröz bisglisinat (25 mg), 40 kadına ferröz sülfat (50 mg) verilmiştir.

Araştırma sonuçlarına göre ferröz bisglisinat demir hapı kullanan kadınlarda demir hapı yan etkileri daha az görülmüştür. Kan tahlili sonuçlarında her iki demir hapı türünün aynı düzeyde etkili olduğu gösterilmiştir.

Araştırmacılar hamile kadınların %95’inde demir eksikliğinin düşük dozda ferröz bisglisinat ile tedavi edilebileceğini belirtmişlerdir.

Demir hapı ne zaman alınmalı?

Demir emiliminin en iyi düzeyde olması için demir hapı yemekten 1 saat önce veya yemekten 2 saat sonra alınmalıdır.

Demir hapı ile birlikte yenmemesi gereken bazı yiyecekler bulunmaktadır. Bu yiyecekler demir emilimini azaltır. Demir hapı ile birlikte yenmemesi gereken yiyecekler şunlardır:

• Peynir, yoğurt veya süt gibi süt ürünleri (kalsiyum nedeniyle),
• Ispanak,
• Çay veya kahve,
• Tam tahıllı gıdalar.

Ayrıca kalsiyum takviyesi veya antasitler ile birlikte demir hapı aynı anda alınmamalıdır.

Demir Hapı Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Demir hapı demir eksikliği belirtileri veya demir eksikliği anemisi komplikasyonlarını önlemenin temel yollarından biridir. Hekiminiz demir hapı kullanmanızı önerdiyse, demir hapı kullanırken dikkat edilecek hususlara dikkat etmeniz gerekir.

• Demir hapı kullanımına bağlı olarak dışkıda veya sindirim sisteminde değişiklikler olabilir. Örneğin, dışkının siyah olması vücudun demir hapını yeterince emdiğini göstermektedir.
• Demir mide yanması için kullanılan antasitler, proton pompası inhibitörleri ve bazı antibiyotikler ile etkileşime girebilir.
• Demir zehirlenmesi tıbbi bir acil durumdur ve ölümcül olabilir. Aşırı dozda demir hapı belirtileri arasında şiddetli kusma, karın ağrısı, ishal ve cildin maviye dönmesi yer almaktadır.
• C vitamini ile birlikte uzun vadeli demir hapı kullanımı ülsere yol açan mide-bağırsak şikayetlerine yol açabilir.

Demir Hapı Yan Etkileri ve Riskleri

Demir eksikliği belirtileri ve anemi tedavisi sürecinde demir hapı kullanmak sağlık için önemlidir. Ancak bazı demir hapı yan etkileri söz konusu olabilir. Demir hapı yan etkileri şunlardır:

• Karın ağrısı,
• İshal veya kabızlık,
• Gaz birikmesi,
• Dışkının siyah olması
• Ağızda metal tadı,
• Sıvı demir takviyesi ürünlerinde dişlerde siyahlaşma görülebilir.