Emes hastalığı (MS Hastalığı veya çoklu doku sertleşmesi) olarak bilinen multipl skleroz beyni, omuriliği ve gözlerinizdeki optik sinirleri etkileyen uzun dönemli bir hastalıktır. Görme sorunları, denge sorunları, kas kontrolü sorunları ve diğer temel vücut fonksiyonlarında çeşitli sorunlara yol açabilir.
Emes hastalığı etkileri genellikle hastaların her birinde farklı şekillerde ortaya çıkar. bazı emes hastalarında hafif semptomlar görülür ve semptomların tedavi edilmesi gerekmez. Bazılarında ise günlük yaşamı sürdürmede zorluk yaşanabilir.
Emes hastalığı, sinir liflerinin etrafını onları korumak için saran miyelin isimli yağlı bir maddeye bağışıklık sistemi tarafından saldırılması halinde ortaya çıkar. sinir liflerinin dışındaki bu koruma olmadığında sinirler hasar görür. Yaralı bir doku oluşabilir.
Bu hasar beyninizin vücudunuza düzgün bir şekilde sinyal gönderememesi anlamına gelir. Sinirleriniz vücudunuzun hareket etmesi ve hislerini kullanması için gerektiği şekilde çalışamaz. Sonuçta emes hastalığı belirtileri ortaya çıkar:
- Yürümede zorluk,
- Yorgunluk hissi
- Kas zayıflığı veya kas spazmları
- Bulanık görme veya çift görme
- Uyuşukluk ve titreme
- Cinsel sorunlar
- Mesane veya dışkı kontrolünün azalması
- Ağrı
- Depresyon
- Odaklanma veya hafıza sorunları
Emes hastalığının belirtileri genellikle 20-40 yaş arasında ortaya çıkar. Emes hastalarının çoğunda hastalığın ilerlemesiyle birlikte emes (MS) nöbeti adı verilen krizler ortaya çıkar. Krizlerin ardından belirtilerin azaldığı bir hafifleme dönemine girilebilir. Bazı kişilerde ise hastalık zaman içinde kötüleşmeye devam eder.
Son yıllarda bilim insanları bu krizleri azaltmaya ve hastalığın etkilerini yavaşlatmaya yardımcı olabilecek yeni tedavi yöntemleri geliştirmişlerdir.
Emes Hastalığının Sebepleri
Uzmanlar Emes hastalığının sebepleri hakkında kesin bir fikre sahip değildir. Ancak bazı faktörlerin hastalığa yakalanma ihtimalini arttırdığı tespit edilmiştir. Belirli genleri taşıyan kişilerde hastalığın görülme ihtimali daha yüksektir. Sigara içmek de emes hastalığı ihtimalini arttırmaktadır.
Bazı kişiler viral bir enfeksiyon geçirdikten sonra emes hastalığına yakalanabilir. Bu viral hastalıklar bağışıklık sisteminin normal bir şekilde çalışmasını engelleyen Epstein-Barr virüsü veya insan herpesvirüsü 6’dır. Enfeksiyon hastalığı tetikleyebilir veya emes nöbetlerine neden olabilir. Bilim adamları bu virüsler ile emes hastalığı arasındaki bağlantıyı hala araştırmaktadır.
Bazı araştırmalar D vitamininin bağışıklık sistemini kuvvetlendirerek emes hastalığına karşı koruma sağladığını göstermiştir. Hastalığa yakalanma ihtimali yüksek olan kişiler güneş yoluyla d vitamini alımını arttırarak bağışıklık sistemini kuvvetlendirmelidir.
Çevre Emes Hastalığı Riskini Arttırır mı?
Epidemiyolojik verilere göre çoklu doku sertleşmesi yani emes hastalığında bazı eğilimler mevcuttur: Farklı insan topluluklarında ve farklı etnik gruplarda emes hastalığının yaygınlığı değişmektedir. Dünyada emes hastalığının en yaygın olduğu yerler İskoçya, İskandinavya ve Kuzey Avrupa’dır.
Araştırmalar emes hastalığının dünyanın belirli yerlerinde daha sık olduğunu göstermektedir. Bu nedenle emes hastalığı riski taşıyan kişilerin hastalığın daha az görüldüğü yerlerde yaşaması etkili olabilir. Emes hastalığı ılıman iklimlerin hastalığıdır. Dünyada ekvatordan uzaklaştıkça emes hastalığının yaygınlığı artmaktadır.
Emes Hastalığı ve Genler
Araştırmacılar emes hastalığının kalıtsal olabileceğini düşünmektedir. En azından genler aile bireylerinde emes hastalığı riskini arttırabilmektedir. Birinci, ikinci ve üçüncü derece yakınlarında emes hastalığı olan kişilerde emes hastalığı riski artmaktadır. Emes hastalarının kardeşlerinde emes hastalığı görülme riski %2-%5 arasındadır.
Araştırmacılara göre insanlarda emes hastalığına yakalanma riskini arttıran birden fazla gen bulunmaktadır. Bazı bilim insanları emes hastalığının insanlarda bağışıklık sistemini belirli çevresel faktörlere tepki vermeye yatkın hale getiren doğuştan bazı genlerden kaynaklandığını düşünmektedir.
Emes hastalığında rol oynayan genlerin hangileri olduğuna dair araştırmalar sürmektedir.
Emes Hastalığına Neden Olan Virüsler
Bazı araştırmalar Epstein Barr (mononükleosis), varisella zoster virüsü ve hepatit aşısının emes hastalığına neden olabileceğini öne sürmüş, ancak bu teoriler tam olarak henüz ispatlanmamıştır.
Emes Hastalığına Yol Açan Diğer Faktörler
Cinsiyet hormonları gibi bazı hormonların bağışıklık sistemini etkilediğine dair bir takım veriler bulunmaktadır. Hem östrojen hem de progesteron hormonları (kadın hormonları) bağışıklık sisteminin aktivitesini bastırabilir. Bu hormon düzeyleri hamilelik döneminde arttığında kadınlar emes hastalığına daha az yatkın hale gelirler. Temel erkeklik hormonu olan testosteron hormonu da bağışıklık sistemini bastırabilir. Bu hormonun erkeklerde yüksek olması emes hastalığının erkeklerde iki kat fazla görülmesini de kısmen açıklamaktadır.
Emes Hastalığının Teşhisi
Emes hastalığı belirtileri genellikle diğer sinir sistemi hastalıklarının belirtileriyle benzerlik gönderdiğinden, emes hastalığının teşhisi zorlaşmaktadır. Doktor emes hastalığından şüphelendiğinde sizi nörolog adı verilen beyin ve sinir sistemi hastalıkları uzmanına yönlendirecektir. Doktor size sağlık geçmişiniz hakkında sorular soracak ve beyinde, omurilikte ve göz sinirlerinde sinir hasarı olup olmadığını anlamaya çalışacaktır.
Emes hastalığının tespitinde tek bir test türü yoktur. Doktorunuz birden fazla tahlil yapmak isteyecektir. Bu tahliller arasında şunlar yer alır:
- Laym hastalığı ve AIDS gibi benzer belirtileri olan hastalıkları tespit etmeye yönelik kan tahlilleri
- Denge, koordinasyon, görme ve diğer vücut fonksiyonlarında sinirlerin nasıl çalıştığına yönelik kontroller
- Emar (MRI) adı verilen bir görüntüleme yöntemi ile vücut yapılarının görüntülenmesi.
- Serebrospinal sıvı (CSF sıvısı) adı verilen sıvıya yönelik bir analiz. Emes hastalarının CSF sıvısında genellikle belirli proteinler bulunmaktadır.
- Beyindeki elektrik aktivitesini ölçen tahliller.
Emes Hastalığının Tedavisi
Emes hastalığı için şu an kesin bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak hastanın daha iyi hissetmesini ve vücudunun daha iyi çalışmasını sağlayacak bir takım tedaviler uygulanmaktadır.
Ayrıca doktorunuz emes hastalığı sürecinin yavaşlamasını sağlayacak, emes nöbetleri konusunda önleyici veya tedavi edici olacak, emes hastalığı belirtileri için hafifleme sağlayacak ve stresi azaltmaya yardımcı olacak bir takım ilaçlar yazabilir.
Emes hastalığı sürecini yavaşlatabilen veya sinir hasarını azaltmaya yardımcı olan ilaçlar arasında şunlar yer almaktadır:
- Beta interferon(Avonex, Betaseron, ve Rebif)
- Kopolimer-1 (Copaxone)
- Daklizumab (Zinbryta)
- Dalfampridin (Ampyra)
- Dimetil fumarat (Tecfidera)
- Natalizumab(Tysabri)
- Mitoksantrone (Novantrone)
- Okrelizumab (Ocrevus)
- Teriflunomid (Aubagio)
Doktorunuz emes nöbetleri için nöbetlerin daha kısa ve daha hafif sürmesini sağlayacak belirli steroidler kullanmanızı isteyebilir. Ayrıca kas gevşetici, sakinleştirici veya botolinum toksin (Botox) gibi kas spazmlarını azaltan ve bazı başka belirtileri hafifleten ilaçlar kullanılabilir.
Fizik tedavi uzmanı vücut dengenizi ve direncinizi arttıracak ve yorgunluk ve ağrı ile baş etmenizi sağlayacak bazı egzersizler gösterecektir.
Tedavi süresince emes hastalığı belirtileri için hafifletici olabilecek başka şeyler yapabilirsiniz. Düzenli egzersiz yapın ve enerjinizi yüksek tutun. Çok sıcak ortamlardan kaçının. Yorgunluk ve stresi azaltmak için yoga yapma konusunu doktorunuza danışın. Ruh sağlığınıza dikkat edin. Stres veya kaygı yönetimi ile ilgili ailenizle, arkadaşlarınızla işbirliği yapabilir, bir uzmandan yardım alabilirsiniz.
