Kansızlık olarak da bilinen anemi vücutta kırmızı kan hücresi düşüklüğüdür. Vücudun yeterince kırmızı kan hücresi üretmemesi, kan kaybı veya vücudun kırmızı kan hücrelerini yok etmesi durumunda kansızlık (anemi) ortaya çıkar. Bu yazımızda kanser hastalarında kansızlık ve kanserde anemi hakkında detaylı bilgi verilecektir.
Kanser hastalarında kansızlık yaygındır. Özellikle kemoterapi alan kanser hastalarında kansızlık daha sık görülmektedir. Çoğu anemi hastası genel olarak yorgun ve zayıf hisseder. Bu belirtilerin görüldüğü kişiler kanser tedavisinin fiziksel ve duygusal gerekliliklerini yerine getirmekte zorlanabilir. Bu nedenle kanser hastalığında anemi ihmal edilmemelidir.
Kırmızı kan hücresi nedir?
Kırmızı kan hücreleri hemoglobin taşır. Hemoglobin vücudun çeşitli kısımlarına oksijen taşıyan bir demir proteinidir. Kırmızı kan hücresi düşüklüğü söz konusu olduğunda vücuda yeterince oksijen gitmez. Bu durumda vücut işlevlerini gerektiği gibi yerine getiremez.
Kırmızı kan hücreleri kemik iliğinde üretilir. Kemik iliği büyük kemiklerin iç kısmında bulunan yumuşak, süngerimsi bir dokudur. Eritropoietin adı verilen bir hormon vücuda daha fazla kırmızı kan hücresi üretmesi gerektiği sinyalini verir. Bu hormon böbreklerde üretilir. Bu nedenle kemik iliğinin veya böbreklerin zarar görmesi halinde kanser hastalığında anemi ortaya çıkabilir.
Kanser Hastalarında Kansızlık Belirtileri
kanser hastalığında anemi belirtilerinin yönetilmesi kanser tedavisi ve bakım sürecinin önemli bir parçasını oluşturur. Buna palyatif bakım veya destekleyici bakım adı verilir. Kanser hastası iseniz sizde veya kanser hastası olan yakınınızda aşağıdaki kansızlık belirtileri görülüyorsa doktorunuzla görüşünüz. Kanser hastalarında kansızlık belirtileri şunlardır:
- Sürekli yorgunluk ve halsizlik,
- Kas zayıflığı,
- Kalp atışında düzensizlik,
- Zaman zaman göğüs ağrısı,
- Nefes darlığı veya nefes alma güçlüğü,
- Baş dönmesi,
- Ciltte veya dudaklarda solgunluk,
- Baş ağrısı
- Konsantrasyon güçlüğü,
- Uyku problemleri,
- Üşüme,
- Kanama problemleri.
Kanser Hastalarında Kansızlık Neden olur?
Kanser hastalığında anemi nedenleri şunlardır:
1. Kemoterapi
Kemoterapi kemik iliğine zarar verir. Ancak bu geçici bir durumdur ve kemoterapi tedavisi sona erdikten sonraki birkaç ay içerisinde genellikle anemi ortadan kalkar. Ayrıca platin ilaçları içeren kemoterapi böbreklere zarar vermektedir. Bu ilaçlar arasında sisplatin (platinol) ve karboplatin (Paraplatin) de yer almaktadır.
2. Işın Tedavisi
Belirli ışın tedavisi türleri kemik iliğine zarar verir:
- Vücudun büyük bir bölümüne uygulanan ışın tedavisi,
- Leğen kemiği, bacak, göğüs ve karın bölgesine uygulanan ışın tedavisi türleri kemik iliğine zarar vermektedir.
3. Belirli Kanser Türleri
Lösemi, lenfoma ve çoklu miyelom kemik iliğine zarar verir. Ayrıca kemik veya kemik iliğine yayılan kanser türleri de normal kırmızı kan hücrelerine zarar vermektedir.
4. Mide Bulantısı, kusma ve iştahsızlık
Mide bulantısı, kusma ve iştahsızlık yetersiz beslenmeye neden olabilir. Vücut kırmızı kan hücresi üretmek için besinlere ihtiyaç duyar. Demir, B12 vitamini ve folik asit bu besinler arasında yer alır. Kanser hastalarında kansızlık bu besin yetersizliklerinden dolayı oluşabilir.
5. Aşırı Kanama
Bazı durumlarda kırmızı kan hücreleri üretilme hızından daha hızlı bir şekilde yok olur. Ameliyat geçirmek veya iç kanamaya neden olan bir tümör buna neden olabilir.
Kanser Hastalarında Kansızlık Teşhisi
Kanser hastalarında kansızlık kan tahlili yoluyla tespit edilebilir. Buna tam kan tahlili adı verilir. Tahlil sonuçlarında kırmızı kan hücresi sayısı (HGB) görülür. Kırmızı kan hücreleri çeşitli şekillerde ölçülebilir. En bilinen iki ölçüm yöntemi hemoglobin ve hematokrittir. Hematokrit kandaki kırmızı kan hücresi yüzdesine verilen isimdir.
Belirli kanser türlerinde ve belirli kanser tedavilerinde düzenli olarak kan tahlili yapılması gerekebilir. Bu tahlil sonuçlarında kansızlık ve diğer kan problemleri teşhis edilebilir.
Kanser Hastalarında Kansızlık Tedavisi
Kanser hastalarında kansızlık tedavisi kansızlığın nedenine bağlı olarak şekillenir. Tedavi seçenekleri şunlardır:
1. İlaçlar
Kanser hastalığında anemi kemoterapi nedeniyle oluştuysa doktorunuz eritropriesis uyarıcı ilaçlar verebilir. Epoetin alfa (Epogen, Eprex, Procrit) veya darbepoetin alfa (Aranesp) bu ilaçlar arasında yer almaktadır. Bu ilaçlar laboratuvar ortamında üretilmiş eritropoietin içerir. Kemik iliğine daha fazla kırmızı kan hücresi üretmesini söyler.
Epoetin ve darbepoetin ilaçları düzenli aralıklarla vücuda enjekte edilir. Etkisini göstermesi 4 haftayı bulabilir. Bu ilaçlarda kan pıhtılaşması riskini yükseltme gibi yan etkiler bulunmaktadır.
2. Vitamin veya Mineral Takviyesi
Kanser hastalığında anemi yetersiz beslenme nedeniyle ortaya çıktıysa takviye kullanımı gerekebilir. Demir takviyesi, folik asit takviyesi veya B12 takviyesi verilebilir. Bu takviyeler genellikle ağız yoluyla alınır. Zaman zaman B12 enjeksiyonu yapılabilir. Bunlar vitaminlerin emilimine yardımcı olur.
Ayrıca demir ve folik asit yiyecekler yoluyla da alınabilir. Demir içeren yiyecekler şunlardır:
- Kırmızı et,
- Fasulye,
- Kuru kayısı,
- Badem,
- Brokoli,
- Tam tahıllar
Folik asit içeren yiyecekler şunlardır:
- Kuşkonmaz,
- Brokoli,
- Ispanak,
- Kuru fasulye,
- Tam tahıllar
