Bu yazımızda kanda kreatin kinaz yüksekliği sonucunun ne anlama geldiği hakkında detaylı bilgi bulacaksınız. Kanda kreatin kinaz yüksekliği durumunda doktorlar bunun nedenini belirlemeye çalışmaktadır. Ayrıca bu yazımızda kreatin yüksekliği problemini önlemek için kalp, kemik ve beyin fonksiyonu sağlığını nasıl koruyabileceğinizden de bahsedeceğiz.
Kreatin kinaz testi kandaki kreatin kinaz düzeyinin ölçüldüğü bir testtin. Kreatin enzimleri kasların yaralanması, hasar görmesi ya da işlevsiz hale gelmesi halinde kaslardan ya da dokulardan salgılanır. Kreatin kinaz yüksekliği kalp krizi, felç ya da kafa yaralanması yaşayan bir kişide doku hasarı gerçekleştiği anlamına gelebilir. Kanda kreatin kinaz yüksekliği kişide hipotiroid olduğunu, uzun süre statin kullandığını ya da bir otoimmun problemi bulunduğunu gösterebilir.
Doktorlar kreatin kinaz testini genellikle acil durumlarda, örneğin kas hasarının kapsamını belirlemek için kalp krizinden şüphelendiklerinde uygulamaktadır. Ancak kreatin kinaz düzeyi yorucu egzersizlerden ya da kaslarda inflamasyondan da kaynaklanabilmektedir. Ayrıca kalpteki, beyinteki veya iskelet kaslarındaki kas veya doku hasarını tespit etmek için de kreatin kinaz testi uygulanabilmektedir.
Kreatin kinaz nedir? Kanda CPK ne demek?
Kanda kreatin kinaz yüksekliği vücuttaki kas hasarını değerlendirmenin önemli yollarından biridir.
Rochester Üniversitesi araştırmacıları kreatin kinaz proteinlerini hücrelerin doğru bir şekilde işlev görmesini sağlayan hücre proteinleri olarak tanımlamaktadır. Kas veya doku hasarı bu enzimlerin kana salgılanmasına neden olur ve böylece kan tahlilinde kreatin kinaz yüksekliği ortaya çıkar.
Kişide kalp krizi belirtileri görüldüğünde genellikle kreatin kinaz yüksekliği testi yapılmaktadır. Ancak kreatin kinaz testi kas bozuklukları (örn. Kas distropisi), kronik kas ağrısı ya da kas inflamasyonu gibi vakaların teşhisinde de kullanılabilir.
Kreatin kinaz testi genellikle kandaki toplam kreatin kinaz düzeyini ve hasarın nerede oluştuğunun tespit edilmesi için izoenzimlerin yüzdelerini gösterir. Clinical Methods kitabına göre kanda kreatin kinaz testi 3 parçaya ayrılmaktadır:
CK-MM
Genellikle CK-MM yüksekliği kardiyak kas hasarı, iskelet hasarı, kas inflamasyonu ya da bir kas bozukluğu sonrasında ortaya çıkar.
CK-MB
Bu enzim kalpte bulunur ve genellikle kalp krizi sonrasında yükselir. CK-MB ikincil bir kalp krizi riskinin tespit edilmesinde de yardımcı olmaktadır. CK-MB yüksekliği kalpte başka nedenlerle hasar gerçekleşmesi durumunda da görülmektedir.
CPK düzeyi kaç olmalı?
Kan tahlili sonuçlarında genellikle serumda bir miktar kreatin kinaz görülür. Bunun nedeni vücudun ölü hücreleri sürekli olarak yenilemesidir.
Mayo Clinic uzmanlarına göre erkeklerde CPK yüksekliği kadınlara göre daha fazla görülmektedir. Bunun nedeni erkeklerde kadınlara göre daha fazla kas bulunmasıdır. Litre başına birim CPK aralığı şu şekilde olmalıdır:
- Erkeklerde CPK düzeyi 39 ila 308 U/L,
- Kadınlarda CPK düzeyi 26 ila 192 U/L arasında olmalıdır.
Yaş, sağlık geçmişi, fiziksel aktivite düzeyi ve ırk da kreatin kinaz düzeyinde farklılıklara yol açabilir.
Kreatin kinaz yüksekliği neden olur?
Şimdi gelin kreatin kinaz yüksekliği nedenlerine detaylı olarak bakalım.
Kalp Krizi
Kalp krizi geçiren kişilerde kalpteki kas hasarına bağlı olarak kreatin kinaz son derece yüksek olabilir.
Western Journal of Medicine dergisinin raporuna göre CPK-MB yüksekliği genellikle akut miyokardiyal infarksiyon (kalp krizi) sonrasında yükselmektedir. Bu kreatin kinaz yüksekliği doktorlara kas hasarının boyutunun tespit edilmesi ve en iyi tedavinin belirlenmesi hususunda da yardımcı olur.
Kardiyovasküler hastalık belirtileri görülen kişilerde de doktorlar kreatin kinaz testi uygulamaktadır. Damar tıkanıklığı, aşırı stres ve yüksek tansiyon vakalarında kalbe ekstra baskı uygulanır ve bu kas dokusunda hasara yol açabilir. Kalp krizi belirtileri arasında şunlar da yer almaktadır:
- Göğüste sıkışma veya baskı hissi,
- Mide bulantısı ve kusma,
- Halsizlik ve baş dönmesi,
- Nefes almakta zorlanma,
- Aşırı terleme ve deride nemlenme
Yazımızın sonunda kalp sağlığını korumak ve kardiyak hastalık riskini azaltmak için yapmanız gerekenlerden söz edeceğiz.
Kalp Kası İltihabı (Miyokardit)
Kalp kası iltihabı da kreatin kinaz yüksekliği durumuna yol açabilir.
Kalp kasında hasar veya inflamasyon gibi durumlar CPK serum düzeylerinin yükselmesine yol açmaktadır.
Kalp kası iltihabının en yaygın nedeni kalp kasında inflamasyona yol açan viral veya bakteriyel bir enfeksiyondur. Portland St. Vincent Medical Center’da kardiyovasküler hastalıklar uzmanı olarak görev yapan Dr. James Beckerman kalp kası iltihabının çoğunlukla ölümcül olmadığını belirtmektedir. Kalp kası iltihabı belirtileri şunlardır:
- Göğüste bıçak saplanıyormuş gibi ağrı, eşzamanlı olarak omuz ağrısı ve boyun ağrısı,
- Baş dönmesi,
- Uzanırken nefes darlığı
- Genel halsizlik,
- Ateş, boğaz ağrısı, baş ağrısı ve kas ağrıları gibi enfeksiyon belirtileri
- Eklem ağrıları
Kafa Yaralanması
Herhangi bir tür kafa yaralanması veya beyin dokusu hasarında kanda kreatin kinaz yüksekliği ortaya çıkabilir.
Journal of Neurosurgery dergisinde yayınlanan rapora göre şiddetli kafa yaralanmaları kreatin kinaz yüksekliği ve CK-BB yüksekliği gibi durumlar ortaya çıkarmaktadır. Kreatin kinaz yüksekliği doktorların kafa yaralanmasının boyutunu tespit edip en iyi tedaviyi planlamasına yardımcı olmaktadır.
Felç
Doktorlar bir kişide felçten şüphe ettiklerinde kanda kreatin kinaz düzeylerini kontrol etmektedirler.
Çeşitli kan tahlilleri doktorların bir felç sonrasında beyin ve doku hasarını tespit etmelerine yardımcı olmaktadır. Genellikle kalp krizi sonrasında yükselen bir protein olan troponin düzeyinin tespit edilmesiyle hastada felç mi yoksa kardiyak bağlantılı bir sorun mu olduğu tespit edilir.
Başka araştırmalarda da bir felç sonrasında kan serumunda kreatin kinaz yüksekliği yakın zamanda felç geçiren kişilerde hastalığın en iyi şekilde nasıl tedavi edileceğinin belirlenmesine yardımcı olmaktadır.
Felç riskini azaltmak için alabileceğiniz birçok önlem bulunmaktadır. Sağlıklı beslenmek, yeterli ve düzenli egzersiz, beyne hasar veren alışkanlıklardan uzak durmak felç riskini azaltan yaşam tarzı faktörleri arasında yer almaktadır.
Elektrik Çarpması
Elektrik çarpması gibi kazalar krtaya çıkarır.as ve iskelet hasarına yol açarak kreatin kinaz yüksekliği ortaya çıkarır. Böylece kas ve doku hasarının düzeyi tespit edilir.
Journal of Medicine and Life dergisinde yayınlanan rapora göre elektrik çarpması çoklu kas ve organ hasarına yol açabilir ve hatta ölümcül olabilir. Doktorlar elektrik yaralanmalarında kas hasarını izlemek için kreatin kinaz düzeyi testi uygulamaktadırlar.
Hipotiroit
Kreatin kinaz yüksekliği tiroit bezinin yeterli tiroit hormonu üretmemesi anlamına gelen hipotiroit vakalarında da yükselmektedir.
Tiroit bezinin yeterince çalışmaması vücuttaki tiroit hormonunun çok az olmasına yol açar. Bu durum iskelet kas fonksiyonunu etkiler ve dokulardan kana kreatin kinaz enzimi salgılanmasına yol açar. Hormone Research dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre hipotiroid vakalarında kreatin kinaz yüksekliği görülmektedir. Kreatin kinaz testi ile doktorlar en iyi hipotiroit tedavisini tespit edebilmektedir.
Tiroit bezinin yetersiz çalışması sorununu kontrol altına almak için uygulayabileceğiniz birçok doğal yöntem bulunmakla birlikte genellikle tiroit problemlerinde muhakkak ilaç kullanılması gerekmektedir.
İltihaplı Bağırsak Hastalığı
Kreatin kinaz yüksekliği genellikle iltihaplı bağırsak hastalığı görülen kişilerde de ortaya çıkmaktadır.
Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı sindirim sistemini etkileyen iltihaplı bağırsak hastalıklarıdır. Clincal Chemistry dergisine göre kreatin kinaz yüksekliği ülseratif kolit kaynaklı kronik gut inflamasyonu vakalarında da yükselmektedir. Bu da kan tahlilinde CK-MB yüksekliği problemini ortaya çıkarmaktadır.
İltihaplı bağırsak hastalığı sindirim sisteminde rahatsızlık verici birçok semptoma yol açmaktadır. Mayo Clinic uzmanları sindirim sistemi hastalıkları belirtileri olarak şunları sıralamaktadır:
- İshal ve bazen dışkıda kan görülmesi,
- Karın ağrısı ve kaburgaların alt tarafında ağrı,
- İştahsızlık,
- Kontrolsüz kilo kaybı,
Normal Doğum
Doğum esnasında normal olarak gerçekleşen kas ve doku hasarına bağlı olarak kreatin kinaz yüksekliği ortaya çıkabilmektedir.
Doktorların kreatin kinaz testi uygulamasının amacı normal doğum esnasında yaşanan göğüs ağrısının genellikle kalp krizi ile karıştırılmasıdır. Normal doğum sırasında plasentadan ve rahimden kreatin kinaz salgılanır. Böylece CK-MB düzeyi ciddi anlamda yükselir. CK-MB izoenzimi genellikle kalp krizi ile bağlantılı olmakla beraber doğum esnasında serumda bu enzimlerin normal yapısının anlaşılmasının kalp kriziyle ilişkili yanlış teşhisleri önlediğini belirtmektedir.
Statin Kullanımı
Uzun süreli statin kullanımı statinlerin neden olduğu kas hasarına bağlı olarak kreatin kinaz yüksekliği ortaya çıkarabilir.
Muscle, Ligaments, and Tendons dergisinde yayınlanan rapora göre kas dokusunun parçalanması (rabdomiyaliz) uzun süreli statin kullanımına bağlı olabilir. statinlerin iskelet kaslarının oluşturulması için gerekli olan kolesterolü düşürmesinden dolayı kas hasarı ortaya çıkmaktadır. Statinler kas dokusunu etkileyen Q10 coenzimi eksikliğine de yol açabilir.
LDL yani kötü kolesterol yüksekliği damar tıkanıklığı ve kalp krizine yol açabilir. Bu nedenle kolesterolü kontrol altına almak için statin kullanmadan önce kolesterolünüzü doğal yollarla düşürmeye çalışabilirsiniz.
Yoğun Egzersiz
Laboratuvar sonuçlarında kreatin kinaz yüksekliği nedenlerinden biri de yoğun egzersizdir. Bu durum endişe verici değildir, zira egzersiz sonrasında kreatin kinaz normal düzeyine inecektir.
Deutsches Arzteblatt International dergisinde yayınlanan rapora göre profesyonel sporcularda genellikle kreatin kinaz yüksekliği görülmektedir. Ayrıca kuvvet egzersizleri ile hız egzersizleri de kanda kreatin kinaz yüksekliği durumunu ortaya çıkarmaktadır. Ancak, kreatin kinaz enziminin sporcularda sürekli olarak yüksek olması nedeniyle doktorların kreatin kinaz testi yoluyla diğer hastalıkları tespit etmesi zorlaşabilmektedir.
Otoimmun Hastalıkları
Kreatin kinaz yüksekliği otoimmun hastalığı belirtisi olabilir.
John Hopkins Medicine araştırmacılarına göre CK-MB düzeyi genellikle deri veremi gibi kas inflamasyonu hastalıklarında yükselmektedir. Ancak doktorlar kreatin kinaz yüksekliği probleminin diğer kalp bağlantılı hastalıklardan kaynaklanıp kaynaklanmadığını tespit etmek isteyecektir.
Kas Distrofisi
Kas distrofisi tipik olarak erkek çocuklarını ekileyen ve kas kaybına bağlı olarak kreatin kinaz yüksekliği yapan bir grup genetik hastalıktır.
Kişide kas zayıflığı ile bağlantılı semptomlar ortaya çıktığında doktor kreatin kinaz testi uygulayacaktır. American Journal of Medical Genetics dergisinde yayınlanan araştırmaya göre CK-Mb yüksekliği hastalık riski taşıyan erkeklerin tespit edilmesine yardımcı olmaktadır. Genellikle ilk kas hasarı belirtileri arasında sıklıkla düşmek, koşmakta veya zıplamakta zorlanmak, kas ağrısı ve öğrenme güçlükleri yer almaktadır.
Kreatin Kinaz Yüksekliği Tedavisi
Genellikle kreatin kinaz yüksekliği tedavisi, yüksekliğin neyden kaynaklandığına bağlı olarak değişmektedir. Ancak sağlığınızı korumak ve kanda kreatin kinaz yüksekliği yapan hastalıkları önlemek için alabileceğiniz birçok önlem bulunmaktadır.
Kalp Sağlığını Korumak
Kreatin kinaz yüksekliği genellikle kalp krizi ve kalp hastalığından kaynaklandığından kalp sağlığının korunması önem taşımaktadır. Kalp sağlığını korumak için yapabileceklerinizi şöyle özetleyebiliriz:
Düzenli Egzersiz
Düzenli egzersiz yapmak kalp krizini önlemenin yollarından biridir. Circulation dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre yeterli ve düzenli egzersiz kalp krizi riskini azaltmakta ve kalp krizinden sonra hayatta kalma şansını arttırmaktadır. Egzersiz kötü kolesterolü, yüksek tansiyonu ve insülin direncini de düşürmeye yardımcı olur.
Sarımsak Tüketmek
Sarımsak kalp sağlığını koruyan birçok yararlı özelliğe sahiptir.
Journal of Nutrition dergisinin 2016 yılında yayınladığı rapora göre sarımsak takviyesi kolesterolü ve yüksek tansiyonu düşürerek kardiyovasküler koruma sağlamaktadır.
Sağlıklı Beslenme
Kalp sağlığını korumak ve kreatin kinaz düzeyinin normal aralıkta kalmasını sağlamak için Akdeniz beslenmesi yararlı olacaktır. European Journal of Nutrition dergisi raporuna göre meyve, sebze, tam tahıl ve yağlı balıkları sıklıkla tüketmek kalp sağlığını korumaktadır. Akdeniz beslenmesi uygulayan kişilerde kalp krizi riskinin daha düşük olduğu tespit edilmiştir.
Stresi Azaltmak
Stres kalbiniz üzerinde birçok açıdan olumsuz etki yaratır. Amerikan Kalp Derneği raporuna göre stres kan basıncını, kolesterolü ve kalbin atış hızını arttırmaktadır. Ayrıca stres aşırı alkol kullanımı, aşırı yeme ve sigara bağımlılığı gibi sonuçlara da yol açabilir.
Kan Tahlilinden Önce Yorucu Egzersizden Kaçınmak
Kan tahlili yaptıracaksanız tahlilden önceki günlerde yorucu egzersizlerden kaçınmak iyi bir fikir olacaktır.
Medicine dergisi raporuna göre kan tahlilinden önceki 3 gün içerisinde yapılan yoğun egzersizler kreatin kinaz yüksekliği sonucu doğurabilir. Böylece başka herhangi bir neden bulunmaksızın kan tahlilinde kreatin kinaz yüksekliği oluşabilir.
Omega-3 Takviyesi
Kalp sağlığını korumanın ve vücutta iltihaplı hastalıkların oluşmasını önlemenin bir diğer yolu daha fazla Omega-3 tüketmek ya da Omega-3 takviyesi kullanmaktır.
Omega-3 birtakım iltihaplı hastalıkların belirtilerini azaltmaya yardımcı olmaktadır. Araştırmalar Omega-3’ün kreatin kinaz yüksekliği yapan hastalıkları hafifletmeye yardımcı olduğunu göstermektedir. Bu hastalıklar şunlardır:
- Koroner kalp hastalığı
- Kalp krizi,
- Artirit
- İltihaplı bağırsak hastalığı
- Belirli otoimmun hastalıkları.
Likopen
Likopen antioksidan özelliklere sahip olan ve kalp sağlığını korumaya yardım eden bir bileşendir. Likopen domateste bulunur.
American Journal of Clinical Nutrition dergisine göre domates ve domatesli ürünler kardiyovasküler hastalığı önlemeye yardımcı olur ve kötü kolesterolü düşürür. Ayrıca domatesle yapılan ürünler veya likopen takviyesi de felç riskini azaltmaktadır.
Likopen maddesinin avantajlarından biri pişirme esnasında hasar görmemesidir. Hatta pişmiş domateste daha fazla likopen bulunmaktadır. Ayrıca likopen yağda çözünmektedir. Bu nedenle zeytinyağı ile birlikte domates tüketmek likopenin vücuttaki emilimini arttıracaktır.
