Peteşi ciltte görülen küçük kırmızı, kahverengi veya mor lekelerdir. Peteşinin nedeni lekeleri küçük kılcal damarların çatlaması ve cilt altında hafif kanamaya yol açmasıdır. Ciltte küçük koyu renkli lekeler kümeler halinde görülür. Bu yazımızda peteşi hastalığı, peteşi nedenleri, belirtileri, peteşi fotoğrafları ve peteşi tedavisi hakkında bilgiler verilecektir.
Kollarda, ayaklarda, bacaklarda veya üst gövdede peteşi çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Uzun süreli kasılmalar veya travmalar cilt altında hafif kanama sonucunda yüzde veya vücudun diğer bölgelerinde peteşi lekelerine yol açabilir. Ayrıca bazı ilaçlar ve tıbbi durumlar da ağız, boğaz, üst gövde ve bacaklarda peteşi adı verilen küçük mor lekelere yol açabilir.
Peteşi ile yaygın döküntü ve kızarıklıklar arasındaki fark peteşi lekelerinin üzerine bastığınızda beyaz renge dönüşmemesidir. Peteşi haricinde ortaya çıkan kurdeşen vb. kızarıklıkların üzerine bastırdığınızda rengi birkaç saniyeliğine beyaza döner.
Peteşi genellikle tehlikeli bir durum değildir. Ancak cilt altındaki kan damarlarının çatlayıp kanaması başka ciddi bir nedenden kaynaklanıyor olabilir. Bu nedenle peteşi belirtileri ortaya çıktığında doktora başvurulmalıdır.
Peteşi nedir? Peteşi nasıl görünür?
Doktorlar peteşiyi kabarık olmayan küçük kırmızı lekeler olarak tanımlamaktadır. Düz bir yapıya sahip olan bu kırmızı lekeler cilt katmanı altındaki damarlardan kan sızıntısı olması sonucu meydana gelir.
StatPearls dergisinde peteşi lekelerinin en fazla 2-3 mm. çapında olduğu belirtilmiştir. Bu küçük kırmızı-mor lekeler genellikle gruplar halinde ortaya çıkar ve geniş bir kızarıklık meydana getirebilir. Peteşi lekelerinin üzerine bastırıldığında rengi beyaza dönmez.
Çocuklarda peteşi lekeleri görüldüğünde cilt altındaki kanamanın nedeninin tespit edilebilmesi için doktor muayenesine gidilmesi gerekir.
Peteşi Fotoğrafları
Aşağıda vücudun değişik bölgelerinde yer alan peteşi örneklerini görmektesiniz.
Purpura ve Peteşi Arasındaki Fark
Purpura ve peteşi arasında küçük bir farklılık bulunmaktadır. Purpura ve peteşinin nedeni genellikle aynıdır. Purpura da cilt altındaki deri arası katmanlarda oluşan kanama nedeniyle ortaya çıkar. Purpura ile peteşi arasındaki fark cilt altındaki lekelerin büyüklüğü ile ilgilidir.
BMJ dergisinde yayınlanan bilgilere göre purpura lekeleri cilt altındaki kanamalara bağlı olarak ortaya çıkan kırmızı veya kahverengi noktalardır. Purpura lekeleri genellikle 2-3 milimetreden büyüktür. Peteşi lekeleri ise çoğunlukla 2-3 milimetre çapındadır. Yani ciltte görülen büyük kahverengi-kırmızı lekeler purpura olarak adlandırılır.
Peteşi Belirtileri
Cilt altında peteşi lekeleri oluşmasının nedenine bağlı olarak başka belirtiler ortaya çıkabilir. Peteşi lekeleri ile birlikte görülen diğer belirtiler incelenerek kanamanın nedeni ortaya koyulabilir.
Peteşi ile birlikte ortaya çıkabilecek diğer belirtiler şunlardır:
- Ateş (özellikle çocuklarda),
- Halsizlik,
- Viral veya üst solunum yolu enfeksiyonlarında öksürme veya kusma,
- Sepsis vakalarında kalp atışının hızlanması ve nefes darlığı,
- Boyunda lenf bezlerinin büyümesi,
- Ağızda veya boğazda peteşi vakalarında (oral peteşi) yutma güçlüğü,
- Bademciklerin şişmesi,
- Kanda platelet düşüklüğü durumunda bacaklarda iğne ucu kadar kırmızımsı lekeler.
Bacaklarda ve Ayaklarda Peteşi
Peteşi genellikle alt bacaklarda, ayaklarda ve ayak bileklerinde yer alan kan damarlarının ve kılcal damarların çatlamasıyla ilgilidir. Peteşi çoğunlukla bacakların veya bileklerin ön kısmında peteşi lekelerinin görülmesine yol açar.
Peteşi genellikle alt vücutta görülse de sırtta, kollarda, karında, göğüste, yüzde ve boyunda da ortaya çıkabilir.
Peteşi Nedenleri: Peteşi neden olur?
Uzun Süreli Kas Zorlanmaları
Peteşi nedenleri arasında ilki olarak uzun süreli kas zorlanmaları kılcal damarların çatlamasına ve çile benzeyen küçük kırmızı lekeler oluşmasına yol açabilir.
Ağırlık kaldırma, doğum yapma gibi kasları zorlayan durumlarda kılcal damarlar ekstra basınç altına girer. Bu da cilt altında kanamaya, yüzde veya üst gövdede peteşi lekeleri oluşmasına yol açabilir.
Viral enfeksiyon veya mide üşütmesi gibi problemlerde de yüzde veya boyunda peteşi lekeleri görülebilir. Örneğin Indian Dermatology Online dergisinde yayınlanan bilgilerde kuvvetli kusma durumlarında yüzde peteşi oluşabileceği belirtilmiştir. Bu gibi durumlarda peteşi yalnızca birkaç gün sürer ve kendiliğinden ortadan kalkar.
Ayrıca kronik öksürük de ağız ve dudak bölgesinde peteşi lekelerine yol açabilir. 2001 yılında yayınlanan bir araştırmaya göre kronik şiddetli öksürük şikayeti bulunan hastalarda mukozal peteşi gözlenmiştir.
Yorucu Faaliyetler
Birtakım yorucu aktiviteler peteşi nedenleri arasındadır. Bu sebeple ayaklarda, özellikle de topuklarda peteşi görülebilir.
American Academy of Dermatology dergisinde maraton koşucularının topuklarında peteşi olabildiği belirtilmiştir. Cilt altındaki bu tehlikesiz kanama genellikle topuk derisinin yeterince korunmamasından kaynaklanmaktadır. Uzmanlara göre bu tür peteşi lekeleri genellikle 2-3 hafta içerisinde iyileşmektedir.
Cilt Travmaları
Cilt ile ilgili yaralanmalarda deri altında kanama gerçekleşebilir ve bacaklarda, ayaklarda, kollarda veya vücudun diğer bölgelerinde peteşi lekeleri oluşabilir. Örneğin yanlış masaj uygulamalarında cilde yapılan baskı nedeniyle küçük kılcal damarlarda kanama olabilir ve peteşi lekeleri görülebilir.
Ayrıca seborik dermatit hastalığında da küçük kırmızımsı-kahverengi püstüller görülebilir.
Vitamin Eksiklikleri
Vitamin eksiklikleri kılcal damarların zayıflamasına neden olarak deri altında küçük kırmızı-mor lekelere yol açar. Peteşi lekelerine yol açan yaygın vitamin eksiklikleri K vitamini eksikliği ve C vitamini eksikliğidir.
BMJ Case Reports dergisinde yayınlanan bilgilere göre C vitamini eksikliği dünyada yaygın görülmektedir. Beslenme yoluyla yeterince C vitamini alınamaması bacaklarda kırmızı veya mor lekeler, kolay morarma ve diş eti hastalığına yol açabilir.
K vitamini kanı pıhtılaşması için önemlidir. K vitamini eksikliği durumunda peteşi lekeleri görülebilir ve kanamaların durdurulması güçleşebilir.
Trombositopeni (Kanda Platelet Düşüklüğü)
Peteşi nedenleri arasında bir diğeri tromositopenidir. Yani kanda platelet düşüklüğü cilt altında kanamaya yol açarak peteşi lekelerinin görünmesi sonucunu doğurabilir. Kanda platelet düşüklüğü nedeniyle oluşan peteşi lekeleri bacaklarda, ayaklarda, kollarda veya göğüste görülebilir.
Platelet kanın pıhtılaşması için önemlidir ve platelet düşüklüğü kolaylıkla morarma veya çürüme gibi problemlere yol açabilir. Platelet düşüklüğü genellikle kırmızı kan hücresi sayımı amacıyla kan tahlili sonucunda ortaya çıkar.
F1000 Prime Reports dergisinde yayınlanan verilere göre kanda platelet sayısının 20 x 109/L altında olması peteşi, purpura ve eksimoz (geniş çürük bölgeler) oluşumuna yol açabilir.
Çölyak Hastalığı
Peteşi nedenleri arasında sayabileceğimiz çölyak hastalığı bacaklarda, kollarda, ayaklarda ve vücudun diğer farklı bölgelerinde peteşi oluşumuna yol açabilir.
Gastroenterology Research and Practice dergisinde yapılan bir araştırmaya göre çölyak hastalığı çeşitli cilt problemlerine yol açmaktadır. Araştırmacılar çölyak hastalığının genellikle cildi etkileyen vaskülit yani damar iltihabına yol açtığını tespit etmiştir. Bu da peteşi lekelerine yol açabilir.
Vaskülit (Damar İltihabı)
Vaskülit ciltteki kılcal damarları etkileyerek peteşi veya purpura lekelerine yol açabilir. Küçük kan damarlarının iltihaplanması onların çatlamasına ve kanamasına yol açar. Vaskülit çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Genellikle alt bacaklarda büyük kanama lekelerinin görülmesine yol açar.
Sepsis
Kan dolaşımında enfeksiyon potansiyel olarak ölümcül bir durumdur. Ayrıca ciltte küçüklü büyüklü mor-kırmızı lekelere yol açabilir.
Sepsis vücudun bir enfeksiyona tepki vermesiyle ortaya çıkar. Sepsis çeşitli komplikasyonlara yol açabilmektedir. Başlangıçta ateş, zihin bulanıklığı ve nefes darlığı görülürken, sepsis ilerledikçe vücudun diğer kısımları bundan etkilenebilir. Sepsisin dermatolojik semptomları arasında peteşi, purpura ve deri ülseri yer almaktadır.
Streptokok Boğaz Ağrısı
Streptokok boğaz ağrısı genellikle boğazın arka kısmında veya bademciklerde kırmızı peteşi lekelerine yol açar. Boğazdaki bakteriyel enfeksiyonlar ateş, boğaz ağrısı, mide bulantısı, kusma gibi belirtilere yol açarken, aynı anda ağız içinde küçük kırmızı lekeler görülebilir. Ayrıca bademciklerde beyaz lekeler, yutma güçlüğü ve lenf bezlerinin şişmesi diğer belirtiler arasındadır.
Kızıl Hastalığı
Streptokok boğaz ağrısında olduğu gibi kızıl hastalığı da üst gövdede ve yüzde peteşi lekelerine yol açabilir. Kızıl hastalığı özellikle ağızda, koltuk altlarında, bileklerin üst kısmında ve genel olarak üst gövdede peteşi lekelerine neden olur.
Mononükleoz
Ağızdaki mukoza zarlarında peteşi lekelerine yol açan bir diğer enfeksiyon hastalığı mononükleozdur. Bazı durumlarda mononükleoz boğazda beyaz lekelere neden olabilir.
Mononükleoz Epstein-Barr virüsü nedeniyle ortaya çıkar. Boğaz ağrısı ve lenf bezlerinin şişmesi en yaygın mononükleoz belirtileridir. Ancak, bazı vakalarda mononükleoz oral peteşi, karın ağrısı, mide bulantısı ve göz kapaklarında şişmeye neden olabilir.
Peteşiye Yol Açan Diğer Hastalıklar
Aşağıda peteşinin nedeni olabilecek diğer hastalıklar listelenmiştir:
- Sitomegalovirüs Enfeksiyonu: Bu viral enfeksiyon deride mor renkli peteşi lekelerine yol açabilir ve karaciğer fonksiyonunu etkileyebilir.
- Kayalık Dağlar benekli Humması: Kene yoluyla bulaşan bu hastalık kalp ve böbrekleri önemli ölçüde etkiler. Özellikle el ve ayak bileklerinde başlayıp kollara ve bacaklara yayılan peteşi lekelerine neden olabilir.
- Meningokoksemi: Nadir görülen ve menenjite yol açan bir bakteriyel enfeksiyondur. Menenjitte oluşan kırmızı lekeler de üzerine bastırılınca beyaz olmaz.
- Viral Hemorajik Ateş: Bu tür ateş vakaları özellikle tropik ülkelerde yaygındır. Dang ateşi, Ebola ve sarı humma bu hastalığın türleridir.
Diğer Peteşi Nedenleri
İlaçların Yan Etkileri
Belirli ilaçlar kollarda, bacaklarda, üst gövdede veya yüzde yan etki olarak peteşi lekelerine yol açabilir.
İlaçlara bağlı peteşi lekeleri genellikle bazı antibiyotiklerde, kan incelticilerde ve platelet sayısının düşmesine yol açan steroid olmayan anti-inflamatuar ilaçlarda görülmektedir. Örneğin 2007 yılında yayınlanan bir araştırmada aşağıdaki ilaçların peteşi lekelerine yol açabileceği belirtilmiştir:
- Antibiyotikler (penisilin)
- Pıhtılaşma önleyiciler (heparin)
- Steroid olmayan anti-inflamatuvar ilaçlar,
- Diyabet ilaçları,
- İdrar söktürücü ilaçlar,
- Sıtma ilaçları (kinin ve kinidin)
Endokardit (Kalp İçzarı İltihabı)
Kalbi çevreleyen dokudaki bakteriyel veya mantar enfeksiyonları bacaklarda peteşi lekelerinin görülmesine yol açabilir.
Endokardit hastalarının yaklaşık yarısında peteşi görülmektedir. Bazen ellerde ve parmak uçlarında daha büyük mor lekeler ortaya çıkabilir.
Lösemi
Peteşi lekeleri ve kolay kanama lösemi belirtileri arasındadır. 2014 yılında löseminin oral belirtileri üzerinde yapılan bir araştırmada löseminin erken belirtileri arasında ağızda peteşi, diş etlerinde kanama ve diş etlerinin büyümesi sıralanmıştır. Ayrıca halsizlik, anemi ve genel güçsüzlük görülebilir.
Otoimmun Hastalıkları
Lupus gibi bazı otoimmun hastalıklarında ağrısız peteşi lekeleri ortaya çıkabilir. Sistemik lupus eritematozus gibi otoimmun hastalıkları ciltte küçük kırmızı lekelere yol açabilir. Bu lupusun kanın pıhtılaşma mekanizmasını etkilemesinin bir sonucudur. Lupus bacaklarda peteşi lekelerine neden olan vaskülite yol açabilir.
Influenza A Virüsü
H1N1 grip A virüsü de peteşi lekelerine benzeyen küçük mor lekelere yol açabilir. Influenza and Other Respiratory Viruses dergisinde 2011 yılında yayınlanan bilgilere göre H1N1 grip virüsü kaşıntılı olmayan peteşi lekelerine yol açabilir.
Ne zaman doktora gidilmeli?
Cildinizde üzerine bastırıldığında rengi beyaza dönmeyen küçük kırmızı, mor, kahverengimsi lekeler görüyorsanız doktorunuza başvurunuz. Cilt altındaki kanamanın tespit edilmesi için doktor muayenesi gerekmektedir.
Ayrıca çocuklarda görülen peteşi lekeleri daha ciddi hastalıkların habercisi olabilir. Bu nedenle çocuklarda peteşi belirtileri ortaya çıktığında beklemeden doktora başvurulmalıdır.
Kaynak:
https://www.pediatrics.uci.edu/residency/Lectures/Petechiae-and-Purpura-RVD.pdf
