Hepimiz yaşamımızda stresi tecrübe ederiz. Stresin birçok hastalığa sebep olması veya bu hastalıkları etkilemesi nedeniyle, stresin vücudumuzu nasıl etkilediğini anlamak ve stresi lehimize çevirmek için stres yönetimi teknikleri öğrenmek oldukça önemlidir.
Stres Nedir?
Stres, yaşamınızdaki değişimlere vücudunuzun verdiği tepkidir. Hayatın sürekli değişim halinde olması nedeniyle (evden işe gitmek gibi basit değişikliklerden evlilik, boşanma, ölüm gibi büyük değişikliklere kadar), stresten kaçış yoktur.
Bu yüzden amacınız stresi yok etmek olmamalıdır. Bunun yerine gereksiz stresi azaltmak ve geri kalan stresi etkin bir şekilde yönetmek amaçlanmalıdır. Stresin bazı genel sebepleri olsa da her birey için stresin kaynakları farklıdır.
Stresin Sebepleri
Stres, “stres kaynakları” adı verilen birçok faktör nedeniyle meydana gelebilir. Bir şeyi “stres verici” bulmak kişiden kişiye değişen bir durumdur. Kişisel özelliklerimiz, mevcut kaynaklarımız, alışkanlıklarımız… Bunların hepsi bir deneyimin bizim için stresli olup olmayacağını etkiler. Bir kişinin “stresli” olarak algıladığı bir durum, bir diğer kişi için o kadar stresli olmayabilir.
Basitçe ifade etmek gerekirse bir kişinin stres tetikleyicisi, bir başka için stresi tetiklemeyebilir. Bununla birlikte belirli durumlar çoğu kişide stres yaratmakta ve tükenmişlik riskini arttırmaktadır. Örneğin etrafımızda sürekli bizden bir şeyler istendiğini hissettiğimizde, kontrolü sağlayamadığımızda ve seçeneklerimiz çok az olduğunda, kendimizi bir konuda yeterli hissetmediğimizde, başkaları tarafından yargılandığımızda, belirli bir eylemimizin beklenmedik sonuçlarının olması durumunda stres yaşamamız olasıdır.
Bu nedenle iş ve mesleki koşullar, duygusal ilişkiler, mali sorunlar, sağlık sorunları ve bunun gibi diğer yaşamsal faaliyetler kişilerde stres yaratır.
Bu stres kaynaklarıyla başa çıkmayı öğrenmek, stresi azaltır.
Stresin Etkileri
Stresin her birey tarafından farklı algılanması gibi, stresin etkileri de her kişi için farklıdır.
Bazı kişiler stresli olduklarında baş ağrısı hissederken, kimisi mide ağrısı, kimisi de başka semptomlar hissedebilir. Hepimiz strese kendimize has şekilde tepki versek de stresli durumlarda çoğu kişinin yaşadığı bazı ortak etkiler bulunmaktadır. Bu etkiler hafif olabileceği gibi ölümcül de olabilir. Stres bağışıklık sistemini etkileyebilir, böylece sağlığı önemli ölçüde bozabilir. Stres kişilerin duygu durumunu da etkiler.
Stresle ilişkili olabileceğini düşündüğünüz fiziksel semptomlar yaşıyorsanız stresi kontrol almak ve sağlığınızı korumak için bir uzmandan yardım alma zamanı gelmiş demektir. Stresli sonucunda ortaya çıkan bu sorunlar sadece “kafanızın içindeki şeyler” olmayabilir ve ciddiye alınması gerekir.
Stres Yönetimi
Stres çeşitli yollarla etkili bir şekilde yönetilebilir. En iyi stres yönetimi planları arasında stresi fiziksel ve psikolojik olarak azaltan ve baş etme stratejileri geliştirmeye yardımcı olan karma stres azaltıcılar yer almaktadır.
- Hızlı Stres Azaltıcılardan Yararlanın. Bazı stres azaltma teknikleri birkaç dakika içerisinde etkisini gösterebilir. Bu teknikler bulunduğunuz anda daha sakin hissetmenize yardımcı olacak “hızlı çözümler” sunmaktadır. Vücudunuzun strese verdiği tepki tetiklenmediğinde, hayatınızdaki sorunlara daha proaktif ve tedbirli yaklaşabilirsiniz. Örneğin ilişkilerinizde daha az fevri davranmayı sağlayabilirsiniz. Vücudunuzun strese vergiyi tepkiyi azaltmak sizi kronik stresten de koruyacaktır.
Nefes egzersizleri gibi hızlı stres azaltıcılar, gelecekte karşılaşacağınız stresli durumları en aza indirgemez, ancak vücudunuzun bu strese verdiği tepkiyi azaltmaya yardımcı olacaktır.
- Stres Azaltıcı Alışkanlıklar Geliştirin. Stresli bir durumun tam da ortasında iseniz bazı tekniklerin kullanılması daha zor hale gelir. Ancak bu teknikleri düzenli olarak uygularsanız strese olan tepkinizi azaltarak stresi yönetebilirsiniz. Böylece strese verdiğiniz tepkiyi hızlı ve kolay bir şekilde tersine çevirebilirsiniz.
Egzersiz veya düzenli meditasyon yapmak gibi uzun vadeli alışkanlıkları hayatınızın bir parçası haline getirirseniz, bunların stres kaynaklarına karşı metanetinizi korumaya yardımcı olma ihtimali yüksektir. İletişim becerileri ve diğer yaşam tarzı becerileri de stresi yönetme ve “aşırı yüklenmiş hissettiğinizde” veya “zorlu durumlarda” hislerimizi kontrol etmeye yardımcı olabilir.
- Mümkünse stres faktörlerini ortadan kaldırın. Stresi hayatınızdan tamamıyla yok edemezsiniz. En azından büyük stres faktörleri için bu durum geçerlidir. Ancak hayatınızda stresi en aza indirebileceğiniz veya iyi bir şekilde yönetebileceğiniz belirli alanlar bulunmaktadır. En küçük stres faktörlerinden kurtulmak bile genel stresiniz üzerinde büyük bir olumlu etkiye sahip olacaktır.
Stres sağlığa kesinlikle zararlı mıdır?
Hayır. Stresin çeşitli türleri vardır. Stres, olumlu ve heyecan verici bir stres türüdür. Kronik stres ise çok ciddi hastalıklara sebep olabilir. Kronik stres, çoğunlukla bahsedilen olumsuz stres türüdür. Bu olumsuz stresi yönetmeyi veya yok etmeyi öğrendiğimizde, hayatımızdaki olumlu stresi de canlı tutmuş oluruz. Ancak “iyi stres” de olsa, hayatımızda çok fazla stres faktörünün olması “aşırı yüklenmişlik” hissine sebep olabilir. Bu nedenle iyi stres de olsa, kötü stres de olsa vücudu rahatlatmak, düzenli olarak kendinizle baş başa kalmak ve mümkün olduğunda gereksiz stresi elimine etmek oldukça önemlidir.
Stresli olduğumu nasıl anlarım?
Stres insanları çeşitli şekillerde etkiler. Stresin etkileri her zaman olumsuz olmak zorunda değildir. Örneğin heyecanlı bir hayatın verdiği stres iyi bir motivasyon kaynağıdır. Ancak stres düzeyi çok yükseldiğinde birçok kişide belirli stres belirtileri ortaya çıkar. Örneğin baş ağrısı, huzursuzluk, “zihin bulanıklığı” gibi… Bunlar çok fazla stres altında olduğunuza işaret ediyor olabilir. Stres altında olan herkes bu belirtileri gösterecek diye bir kural olmasa da, bunlar yaygın belirtilerdir.
Aşırı Bunalmış Hissettiğimde Ne Yapabilirim?
Hepimiz zaman zaman bunalmış hissederiz. Bu normaldir. Her şeyin üst üste geldiği ve vücudumuzun strese tepki verdiği zamanları tamamen yok etmek ne yazık ki mümkün değildir. Ancak bahsettiğimiz gibi, vücudunuzun strese verdiği tepkiyi hızlı bir şekilde tersine çevirmenin çeşitli yolları bulunmaktadır.
Stresten Daha Az Etkilenmenin Bir Yolu Var mıdır?
Aslında düzenli olarak bir veya iki stres yönetimi tekniğini uygulayarak hissettiğiniz stresi azaltabilir, gelecekteki strese karşı daha dayanıklı hale gelebilirsiniz. Deneyebileceğiniz birçok farklı teknik bulunmaktadır. Örneğin sabahları yürüyüşe çıkmak, akşamları gezinti yapmak veya haftanın belirli günlerinde arkadaşlarınızla vakit geçirmek. Önemli olan yaşam tarzınıza ve kişiliğinize uygun bir teknik tercih etmektir. Böylece bu tekniği uygulamanız daha kolay hale gelecektir.
Kaynaklar:
